Tự thuật của J.D. Vance: Lý do ông trở lại với Đức tin Công giáo

0:00

/2443.72898

1×

Phần 1 – Tuổi thơ, Mamaw và những tranh luận về đức tin

Tôi thường tự hỏi bà tôi Mamaw, như tôi vẫn gọi bà sẽ nghĩ gì về việc đứa cháu trai của bà trở thành người Công giáo. Chúng tôi thường tranh luận về tôn giáo liên tục. Bà là một người phụ nữ có đức tin sâu sắc, nhưng hoàn toàn “phi cơ chế.” Bà yêu thích Billy Graham và Donald Ison, một mục sư đến từ quê hương bà ở vùng đông nam Kentucky. Nhưng bà ghét cay ghét đắng “tôn giáo có tổ chức.” Bà thường thắc mắc rằng làm sao thông điệp đơn giản về tội lỗi, ơn cứu chuộc và ân sủng lại có thể biến thành những nhà truyền giáo truyền hình trên màn ảnh TV ở Ohio đầu thập niên 1990.

“Bọn này toàn là lũ lừa đảo và đồi bại,” bà nói với tôi. “Chúng chỉ muốn tiền thôi.”
Nhưng bà vẫn xem họ, và đó là hình thức gần nhất mà bà có với việc tham dự nhà thờ thường xuyên ít nhất là ở Ohio. Trừ khi trở về quê ở Kentucky, bà hiếm khi đi lễ. Và nếu có đi, thường chỉ để thỏa mãn khát vọng thời thiếu niên của tôi về việc gắn bó phần nào với Kitô giáo ngoài chương trình The 700 Club.

Giống như nhiều người nghèo, Mamaw hiếm khi đi bầu, vì bà coi chính trị bầu cử là một hệ thống vốn dĩ tham nhũng. Bà thích F.D.R., Harry S. Truman, và chỉ vậy thôi. Không có gì ngạc nhiên khi một người phụ nữ mà các anh hùng chính trị duy nhất đã chết hàng thập kỷ không hứng thú với chính trị nói chung, và càng ít quan tâm hơn đến xu hướng chính trị hiện đại của Tin Lành.

Lần đầu tiên tôi thật sự tiếp xúc với một Giáo hội mang tính cơ cấu là sau này, qua cộng đoàn Ngũ Tuần lớn của cha tôi ở miền tây nam Ohio. Nhưng tôi đã biết vài điều về Công giáo từ trước đó. Tôi biết rằng người Công giáo thờ Đức Maria. Tôi biết rằng họ bác bỏ tính hợp pháp của Kinh Thánh. Và tôi biết rằng Kẻ Phản Kitô hay ít nhất là cố vấn tinh thần của hắn sẽ là người Công giáo. Hoặc, vào thời điểm đó, tôi sẽ nói “là” người Công giáo vì tôi khá chắc rằng Kẻ Phản Kitô đang sống giữa chúng ta.

Mamaw dường như không mấy bận tâm đến người Công giáo. Con gái út của bà đã lấy một người Công giáo, và bà cho rằng ông ta là một người tốt. Bà thấy cách họ thờ phượng khá hình thức và kỳ lạ, nhưng điều quan trọng với bà là Chúa Giêsu. Khải Huyền chương 18 có thể nói về người Công giáo, hoặc cũng có thể không. Nhưng người Công giáo mà bà biết thì yêu mến Chúa Giêsu, và thế là đủ với bà.

Dù vậy, hình ảnh của Mamaw vẫn in đậm trong tâm trí tôi đến nay, hơn một thập kỷ sau khi bà qua đời, bà vẫn là người mà tôi cảm thấy mang ơn nhiều nhất. Không có bà, sẽ không có tôi hôm nay. Và sự thật khó chấp nhận là: Chúa Kitô trong Giáo hội Công giáo luôn có vẻ hơi khác với Chúa Giêsu mà tôi lớn lên cùng. Có phần quá nghiêm nghị, quá hình thức. Bức tranh nổi tiếng của Sallman về Chúa Kitô treo trên tầng gần phòng ngủ tôi, và đó là cách tôi gặp gỡ Ngài: gần gũi và nhân hậu, nhưng hơi buồn bã.

Còn Chúa Kitô của Công giáo thì ngự trên cao, hoặc là một người đàn ông trưởng thành, hoặc là một Hài Nhi, được bao quanh bởi ánh sáng chói lòa và đội vương miện như một vị vua. Không có cách nào để tránh khỏi sự xa cách mà một người phụ nữ như Mamaw cảm thấy trước hình ảnh một Đấng Kitô như thế. Chúa Giêsu của Công giáo là một vị thần uy nghi, và chúng tôi không hứng thú với các vị thần uy nghi, vì chúng tôi không phải là một dân tộc uy nghi.

Đây chính là vướng mắc lớn nhất mà tôi gặp phải khi bắt đầu suy nghĩ về việc trở thành người Công giáo. Tôi có thể tự lý giải để vượt qua hầu hết các phản đối thông thường. Hóa ra, người Công giáo không “thờ” Đức Maria. Việc họ chấp nhận cả Thánh Kinh lẫn Truyền Thống dần dần trở nên khôn ngoan trong mắt tôi, khi tôi chứng kiến quá nhiều bạn bè vật lộn để hiểu một đoạn Kinh Thánh nhất định có thể có nghĩa gì. Tôi thậm chí bắt đầu nhận ra rằng Công giáo có một sự liên tục lịch sử với các Giáo phụ, thực ra với chính Chúa Kitô mà tôn giáo “phi giáo hội” thời thơ ấu của tôi không thể nào sánh được.

Tuy nhiên, tôi vẫn không thể thoát khỏi cảm giác rằng nếu tôi cải đạo, tôi sẽ không còn là cháu trai của bà nữa. Và vì thế, trong nhiều năm, tôi sống trong khoảng không khó chịu giữa sự tò mò về Công giáo và sự ngờ vực.

“Chúa Giêsu của Công giáo là một vị thần uy nghi, và chúng tôi không hứng thú với các vị thần uy nghi, vì chúng tôi không phải là một dân tộc uy nghi.”

Tôi đi đến đó theo một con đường khá quen thuộc. Tôi nhập ngũ Thủy quân Lục chiến sau khi tốt nghiệp trung học, như nhiều bạn đồng trang lứa, thật ra người duy nhất khác trong khu phố tốt nghiệp năm 2003 cũng nhập Thủy quân Lục chiến. Tôi rời đi đến Iraq năm 2005, một người trẻ đầy lý tưởng tin rằng mình đang mang dân chủ và tự do đến cho những quốc gia lạc hậu trên thế giới. Tôi trở về năm 2006, hoài nghi về chiến tranh và hệ tư tưởng đứng đằng sau nó.
Mamaw đã qua đời, và không còn nhà thờ hay bất cứ điều gì để neo giữ tôi vào đức tin thuở nhỏ, tôi trượt dốc từ người sùng đạo thành người chỉ giữ hình thức, rồi thành một kẻ gần như chẳng còn gì. Đến khi rời quân đội năm 2007 và bắt đầu học đại học tại Đại học Bang Ohio, tôi đọc Christopher Hitchens và Sam Harris, và tự gọi mình là người vô thần.

Phần 2 – Từ Thủy quân Lục chiến đến vô thần: hành trình mất đức tin

Tôi sẽ không dài dòng kể lại câu chuyện làm sao tôi đi đến chỗ đó, vì nó vừa phổ biến vừa nhàm chán. Phần lớn có liên quan đến cảm giác mất đi ý nghĩa: ngày càng nhiều, các nhà lãnh đạo tôn giáo mà tôi tìm đến thường lập luận rằng nếu bạn cầu nguyện đủ và tin đủ, Thiên Chúa sẽ ban thưởng cho đức tin của bạn bằng của cải trần thế. Nhưng tôi biết nhiều người đã cầu nguyện và tin rất nhiều mà chẳng có chút của cải nào để chứng minh cho điều đó.

Tuy nhiên, có hai nhận thức đáng để suy ngẫm từ giai đoạn ấy trong đời tôi, vì cả hai đều báo trước một sự thức tỉnh trí tuệ không lâu sau đó — sự thức tỉnh này rốt cuộc đưa tôi trở lại với Đức Kitô.

Nhận thức đầu tiên là: với một đứa trẻ nghèo nhưng đang trên đà thăng tiến xã hội, đến từ một gia đình khắc nghiệt, việc trở thành người vô thần dẫn đến một sự đoạn tuyệt không thể phủ nhận với gia đình và văn hóa. Là người vô thần đồng nghĩa với việc bạn không còn thuộc về cộng đồng đã tạo nên chính con người bạn. Suốt một thời gian dài, tôi giấu niềm vô tín của mình khỏi gia đình — không phải vì họ sẽ bận tâm lắm, mà vì dường như mọi người trong gia đình tôi, dù ít khi đi nhà thờ, đều tin vào một điều gì đó hơn là chẳng tin gì cả.

Có những cách để bù đắp cho điều đó, và với tôi, một trong số đó (ít nhất là tạm thời) là một thoáng ngả theo chủ nghĩa tự do cá nhân (libertarianism). Đánh mất đức tin đồng nghĩa với việc tôi cũng đánh mất tính bảo thủ văn hóa, và trong một thế giới ngày càng gắn với Đảng Cộng hòa, phản ứng ý thức hệ của tôi là sự bù đắp quá mức: vì đã mất đi tính bảo thủ văn hóa, tôi sẽ trở nên bảo thủ kinh tế hơn bao giờ hết.
Trớ trêu thay, chính chương trình kinh tế của Đảng Cộng hòa lại là điều ít được gia đình tôi quan tâm nhất — không ai trong họ để tâm chuyện chính quyền Bush cắt giảm thuế cho các tỷ phú. Đảng Cộng hòa trở thành một loại vật tổ — tôi bám chặt vào đó vì nó mang lại cho tôi chút nền tảng chung với gia đình. Và cách thể hiện “đáng kính” nhất để làm điều đó giữa bạn bè đại học mới của tôi là qua việc gắn bó kiên định với chủ nghĩa tân tự do kinh tế (neoliberal economic orthodoxy). Việc cắt giảm thuế và giảm quỹ An sinh Xã hội trở thành cách thể hiện tính bảo thủ “chấp nhận được” trong giới tinh hoa Mỹ.

Nhận thức thứ hai là: việc tôi từ bỏ tôn giáo mang tính văn hóa nhiều hơn là trí tuệ. Có những khía cạnh mà tôi thấy tôn giáo của mình khó dung hòa với khoa học như tôi được học. Tôi chưa bao giờ là người theo thuyết Darwin cổ điển, vì những lý do mà David Gelernter đã trình bày trong cuốn sách mới xuất sắc của ông. Nhưng thuyết tiến hóa dưới một hình thức nào đó nghe có vẻ hợp lý, và dù tôi từng nghiền ngẫm Tornado in a Junkyard và mọi tác phẩm khác của chủ nghĩa Sáng tạo Trái đất Trẻ (Young Earth Creationism), cuối cùng tôi đi đến chỗ không thể hòa giải hiểu biết sinh học của mình với điều mà nhà thờ bảo tôi phải tin. Tôi chưa bao giờ gắn bó tuyệt đối với thuyết Sáng tạo đến mức cảm thấy phải chọn giữa sinh học và Sách Sáng thế. Nhưng sự căng thẳng giữa cách lý giải khoa học về nguồn gốc và cách giải thích Kinh Thánh mà tôi hấp thụ khiến việc vứt bỏ đức tin trở nên dễ dàng hơn.

Và sự thật là tôi đã vứt bỏ nó vì lý do đơn giản nhất: cơn điên của đám đông. Phần lớn chủ nghĩa vô thần mới của tôi xuất phát từ khát vọng được giới tinh hoa Mỹ chấp nhận. Tôi đã dành quá nhiều thời gian quanh quẩn bên những người khác biệt với những ưu tiên khác biệt đến mức tôi không thể không hấp thụ một phần sở thích của họ. Tôi trở nên quan tâm đến chủ nghĩa thế tục đúng lúc chú ý của tôi hướng sang việc rời Thủy quân Lục chiến và chuẩn bị chuyển sang đại học. Tôi biết giới có học cảm thấy thế nào về tôn giáo: trong trường hợp tốt nhất thì tôn giáo là ngu ngốc và lạc hậu, trong trường hợp xấu nhất là độc ác.
Nhại lại Hitchens, tôi bắt đầu nghĩ rồi dần dần nói những điều như: “Vũ trụ Kitô giáo giống Bắc Triều Tiên hơn là nước Mỹ, và tôi biết mình muốn sống ở đâu.” Tôi đang hòa nhập với giai cấp mới của mình cả trong hành động lẫn cảm xúc. Tôi xấu hổ phải thừa nhận điều này, nhưng sự thật thường chẳng đẹp đẽ gì cho nhân vật của nó.

Và nếu tôi có thể nói một lời bào chữa: điều đó không hẳn là có chủ ý. Tôi không hề nghĩ trong đầu: “Tôi sẽ không làm người Kitô hữu nữa vì Kitô hữu là lũ ngu, và tôi muốn đứng vững trong giai cấp tinh hoa của những người thành đạt.” Sự xã hội hóa vận hành theo những cách tinh vi hơn, nhưng mạnh mẽ hơn. Con trai tôi hai tuổi, và trong sáu tháng qua cũng là lúc trí tuệ xã hội của nó bứt phá thằng bé đã chuyển từ việc nhổ lông con chó chăn cừu Đức của chúng tôi sang ôm hôn nó đầy thích thú. Một phần đến từ niềm vui được yêu thương và đáp lại tình cảm từ “người bạn tốt nhất của loài người.” Nhưng phần khác đến từ việc vợ chồng tôi nhăn mặt và phàn nàn khi nó hành hạ con chó, nhưng lại vui cười khi nó thể hiện tình yêu. Nó phản ứng với chúng tôi giống như cách tôi từng phản ứng với tầng lớp có học mà tôi dần được tiếp xúc. Ở đại học, rất ít bạn bè tôi và còn ít giáo sư hơn có niềm tin tôn giáo nào. Chủ nghĩa thế tục có thể không phải là điều kiện tiên quyết để gia nhập giới tinh hoa, nhưng chắc chắn khiến việc ấy dễ dàng hơn.

Dĩ nhiên, nếu bạn nói điều này với tôi lúc 24 tuổi, tôi sẽ phản đối kịch liệt. Tôi sẽ trích dẫn không chỉ Hitchens, mà cả Russell và Ayer. Tôi sẽ nói với bạn mọi lý do tại sao C.S. Lewis là một kẻ ngu ngốc, với những lập luận chỉ có thể thuyết phục được mấy trí óc hạng ba. Tôi sẽ xem Ravi Zacharias chỉ để ghi chú lại các lỗi trong lập luận của ông, phòng khi có một Kitô hữu đọc nhiều hơn dùng lại chúng chống tôi. Tôi tự hào vì khả năng dùng lý lẽ để “đè bẹp” đối phương. Có một sự kiêu ngạo nằm ở trung tâm thế giới quan của tôi cả về cảm xúc lẫn trí tuệ. Nhưng tôi tự an ủi bằng cách viện dẫn một triết gia có chủ nghĩa vô thần pha tự do cá nhân, người đã nói với tôi mọi điều tôi muốn nghe: Ayn Rand. Những người vĩ đại và thông minh chỉ kiêu ngạo nếu họ sai và tôi thì tuyệt đối không sai.

Nhưng đã có những hạt giống của sự nghi ngờ một trong trí óc, một trong trái tim. Hạt giống đầu tiên tôi gặp trong một khóa triết học trung cấp ở Đại học Bang Ohio. Chúng tôi đọc một cuộc tranh luận nổi tiếng được viết giữa Antony Flew, R.M. Hare và Basil Mitchell.
Flew, một người vô thần (dù sau này ông đã rút lại), lập luận rằng các tuyên bố thần học như “Thiên Chúa yêu thương loài người” về cơ bản là không thể kiểm chứng, và do đó vô nghĩa. Bởi vì những người có đức tin sẽ không cho phép bất kỳ thực tế nào chống lại niềm tin của họ, nên quan điểm của họ không thực sự là những phát biểu về thế giới. Điều này thực sự phản ánh đúng trải nghiệm của tôi về những gì tín hữu nói khi đối diện khó khăn hiển nhiên. Gặp thảm kịch khôn tả ư? “Đức Chúa hành động theo những cách mầu nhiệm.” Trong nỗi cô đơn và tuyệt vọng ư? “Chúa vẫn yêu bạn.” Nếu những thách thức rõ ràng như thế được người có đức tin xử lý rồi bỏ qua, thì niềm tin của họ hẳn là trống rỗng.
Lớp chúng tôi dành phần lớn thời gian thảo luận luận điểm mở đầu của Flew, và phản hồi của Hare về cơ bản, ông đồng ý với Flew nhưng cho rằng cảm xúc tôn giáo vẫn có ý nghĩa và có thể đúng.

Phản hồi của Basil Mitchell nhận được ít chú ý hơn trong lớp, nhưng lời ông vẫn là những điều mạnh mẽ nhất mà tôi từng đọc. Tôi đã nghĩ về chúng liên tục từ đó. Ông bắt đầu bằng một dụ ngôn về một người lính trong thời chiến ở vùng đất bị chiếm đóng, người gặp một “Người Lạ.” Người lính bị thu hút mạnh mẽ đến mức tin rằng Người Lạ ấy là lãnh đạo của phong trào kháng chiến.

Phần 3 – Tia sáng triết học: cuộc gặp gỡ với Basil Mitchell và Thánh Augustinô

Đôi khi Người Lạ ấy được nhìn thấy đang giúp đỡ các thành viên của phong trào kháng chiến, và người lính cảm kích nói với bạn bè mình: “Ông ấy đứng về phía chúng ta.” Đôi khi ông ta được nhìn thấy trong bộ đồng phục của cảnh sát, giao nộp những người yêu nước cho thế lực chiếm đóng. Trong những dịp như thế, bạn bè anh ta xì xào phản đối: nhưng người lính vẫn nói, “Ông ấy đứng về phía chúng ta.”

Anh ta vẫn tin rằng, bất chấp bề ngoài, Người Lạ ấy không lừa dối mình. Đôi khi anh cầu xin Người Lạ giúp đỡ và được đáp lời. Khi đó, anh biết ơn. Đôi khi anh cầu xin mà không được. Khi ấy, anh nói: “Người Lạ biết rõ hơn.”

Thỉnh thoảng bạn bè anh, vì bực bội, hỏi: “Vậy ông ta phải làm gì thì anh mới chịu thừa nhận rằng mình đã sai và ông ta không đứng về phía chúng ta?” Nhưng người lính từ chối trả lời. Anh không chấp nhận việc đem Người Lạ ra thử thách.
Và đôi khi bạn bè anh phàn nàn: “Nếu ý anh về ‘đứng về phía chúng ta’ là như thế, thì thà ông ta về phe bên kia còn hơn.”

Người lính trong dụ ngôn không cho phép bất cứ điều gì có thể hoàn toàn phủ định mệnh đề “Người Lạ đứng về phía chúng ta.” Đó là vì anh đã dấn thân để tin tưởng vào Người Lạ. Nhưng dĩ nhiên, anh ta cũng nhận ra rằng hành vi mập mờ của Người Lạ thực sự là một lý do chống lại niềm tin của mình. Chính tình huống này tạo nên thử thách cho đức tin của anh.

Vào thời điểm đó, tôi đã cố gắng hết sức để gạt bỏ phản hồi của Mitchell. Flew đã mô tả chính xác loại đức tin mà tôi từng vứt bỏ. Nhưng Mitchell lại phác họa một kiểu đức tin mà tôi chưa bao giờ từng thấy trong đời.

Sự nghi ngờ là điều không thể chấp nhận. Tôi từng nghĩ rằng phản ứng đúng đắn với một cuộc thử thách đức tin là phải đè nén nó và giả vờ như chưa từng xảy ra.
Nhưng ở đây, Mitchell lại thừa nhận rằng sự tan vỡ của thế giới và những khổ đau cá nhân thực sự có thể là lý do chống lại sự hiện hữu của Thiên Chúa. Nhưng không phải là bằng chứng dứt khoát.

Tôi rốt cuộc kết luận rằng Mitchell đã thắng trong cuộc tranh luận triết học ấy — nhiều năm trước khi tôi nhận ra rằng chính sự khiêm nhường của ông trước hoài nghi đã ảnh hưởng sâu sắc đến đức tin của chính tôi.

Khi tôi tiếp tục tiến sâu hơn trong hệ thống giáo dục từ Đại học Bang Ohio đến Trường Luật Yale tôi bắt đầu lo rằng việc hòa nhập vào nền văn hóa tinh hoa đang phải trả một cái giá quá cao.

Em gái tôi từng nói rằng bài hát khiến cô nhớ đến tôi là “Simple Man” của Lynyrd Skynyrd.

Dù tôi đã yêu, tôi nhận ra rằng những con quỷ cảm xúc từ tuổi thơ khiến tôi khó trở thành người bạn đời mà tôi luôn mong muốn.

Sự kiêu ngạo kiểu Rand về khả năng của chính mình tan biến khi tôi nhận ra rằng ám ảnh về thành tích không đem lại điều mà tôi từng xem là thành tựu quan trọng nhất trong đời: một gia đình hạnh phúc, thịnh vượng.

Tôi đã đắm chìm trong logic của nền “đẳng cấp công trạng” (meritocracy) và thấy nó thật trống rỗng.

Tôi bắt đầu tự hỏi: phải chăng tất cả những dấu mốc thành công của thế gian này thật ra chẳng khiến tôi trở thành một người tốt hơn?

Tôi đã đánh đổi đức hạnh để lấy thành tựu và thấy cái sau chẳng đáng giá bao nhiêu.

Nhưng người phụ nữ tôi muốn cưới thì chẳng mấy quan tâm việc tôi có giành được một suất tập sự tại Tòa án Tối cao hay không.
Cô chỉ muốn tôi trở thành một người tử tế.

Tất nhiên, người ta có thể dễ dàng phóng đại những khuyết điểm của chính mình.
Tôi chưa bao giờ phản bội người sẽ trở thành vợ mình.
Tôi cũng chưa từng bạo hành cô ấy.

Nhưng vẫn có một tiếng nói trong đầu tôi đòi hỏi tôi phải tốt hơn: đặt lợi ích của cô ấy lên trên của mình; kiềm chế cơn giận vì lợi ích của cô ấy cũng như của tôi.
Và tôi bắt đầu nhận ra rằng tiếng nói đó, bất kể đến từ đâu, không giống với tiếng nói thôi thúc tôi leo lên nấc thang danh vọng của giới tinh hoa.

Nó đến từ một nơi cổ xưa hơn, sâu sắc hơn một nơi đòi hỏi tôi phải suy ngẫm về nguồn gốc của mình thay vì cắt lìa khỏi nó.

Khi tôi suy xét hai khao khát song hành thành công và nhân cách và cách chúng vừa mâu thuẫn vừa hòa hợp, tôi tình cờ đọc được một suy tư của Thánh Augustinô về Sách Sáng thế.
Tôi vốn đã là người hâm mộ Augustinô từ khi một giảng viên chính trị học ở đại học giao cho tôi đọc Thành phố của Thiên Chúa (City of God).
Nhưng những suy tư của ngài về Sáng thế ký đã chạm đến tôi sâu sắc, và đáng để trích dẫn dài:

Trong những vấn đề mơ hồ và vượt ngoài tầm nhìn của chúng ta, ngay cả trong những điều được đề cập trong Thánh Kinh, đôi khi có thể có nhiều cách giải thích khác nhau mà không làm tổn hại đến đức tin chúng ta đã lãnh nhận. Trong trường hợp như vậy, ta không nên vội vàng và cố chấp đứng về một phía đến mức, nếu những tiến bộ công bằng trong việc tìm kiếm chân lý làm lung lay vị trí đó, thì ta cũng sụp đổ theo. Như thế, ta không bảo vệ giáo huấn của Thánh Kinh mà là bảo vệ ý kiến riêng của mình, muốn cho giáo huấn ấy phù hợp với ta, thay vì khiến ta phù hợp với giáo huấn ấy.

Giả sử khi giải thích những lời: “Và Thiên Chúa phán: ‘Hãy có ánh sáng,’ và liền có ánh sáng” (St 1,3), người này cho rằng đó là ánh sáng vật chất được tạo ra, còn người khác cho rằng đó là ánh sáng thiêng liêng. Về sự hiện hữu thực tế của “ánh sáng thiêng liêng” nơi thụ tạo thiêng liêng, đức tin của ta không hề nghi ngờ; còn về sự hiện hữu của ánh sáng vật chất, thiên thể hay siêu thiên thể, tồn tại trước cả các tầng trời, một ánh sáng có thể luân phiên với bóng tối, thì không có gì trong giả thiết ấy trái với đức tin, cho đến khi chân lý không thể sai lầm chứng minh điều ngược lại. Và nếu điều ấy xảy ra, thì giáo huấn đó vốn chẳng hề nằm trong Thánh Kinh, mà chỉ là ý kiến do con người nông cạn đưa ra.

Thông thường, ngay cả người ngoài Kitô giáo cũng biết điều gì đó về trái đất, bầu trời, và các yếu tố khác của thế giới — về chuyển động và quỹ đạo của các vì sao, kích thước và vị trí của chúng, về các hiện tượng nhật thực và nguyệt thực, về chu kỳ năm tháng và mùa màng, về các loài động vật, cây cỏ, đá và nhiều thứ khác — và kiến thức này được họ nắm chắc bằng lý trí và kinh nghiệm.
Giờ đây, thật đáng xấu hổ và nguy hiểm khi một người ngoại đạo nghe một Kitô hữu, được cho là đang giải thích ý nghĩa của Thánh Kinh, lại nói những điều vô nghĩa về các chủ đề ấy.
Chúng ta phải tránh bằng mọi giá tình huống đáng xấu hổ này, nơi mà người ta phơi bày sự ngu dốt khổng lồ của một Kitô hữu và đem ra chế giễu. Sự xấu hổ không chỉ ở chỗ cá nhân ngu dốt bị chê cười, mà là ở chỗ những người ngoài đức tin nghĩ rằng các tác giả Thánh Kinh cũng có những quan điểm ngu dốt như vậy, và do đó, gây thiệt hại lớn cho những người mà ta đang nỗ lực cứu rỗi, khi các tác giả Kinh Thánh bị phê phán và bác bỏ như những kẻ không học thức.
Nếu họ thấy một Kitô hữu sai lầm trong lĩnh vực mà chính họ hiểu rõ, và nghe người ấy bào chữa cho những quan điểm ngu xuẩn của mình bằng cách viện dẫn Sách Thánh, thì làm sao họ có thể tin vào những điều trong Sách ấy liên quan đến sự sống lại của kẻ chết, niềm hy vọng vào sự sống đời đời, và Nước Trời, khi họ nghĩ rằng các trang Kinh Thánh chứa đầy sai lầm trong những sự thật mà chính họ biết rõ qua kinh nghiệm và ánh sáng của lý trí?

Tôi không ngừng nghĩ về cách mình sẽ phản ứng ra sao nếu ai đó nói điều này với tôi hồi nhỏ: nếu ai đó trình bày cùng lập luận ấy khi tôi mười bảy tuổi, tôi hẳn sẽ gọi họ là kẻ dị giáo. Đây là sự nhượng bộ trước khoa học kiểu mà Bill Maher thường mỉa mai những Kitô hữu ôn hòa ngày nay vì đã “thỏa hiệp.”
Thế nhưng, đây lại là một con người sống cách chúng ta 1600 năm nói rằng cách tôi từng tiếp cận Sáng thế ký chính là sự kiêu ngạo thứ có thể khiến người ta xa rời đức tin.

Điều đó, thật trớ trêu, lại chính là vết nứt đầu tiên trong “bộ áo giáp” của tôi. Tôi bắt đầu chia sẻ đoạn trích này với bạn bè cả tín hữu lẫn vô thần và tôi nghĩ về nó không ngừng.

Phần 4 – Peter Thiel, René Girard và cuộc khủng hoảng của nền “đẳng cấp công trạng”

Cùng thời điểm đó, tôi tham dự một buổi nói chuyện tại trường luật của chúng tôi với Peter Thiel. Đó là năm 2011, khi Thiel là một nhà đầu tư mạo hiểm nổi tiếng nhưng chưa phải là cái tên quen thuộc trong mọi gia đình. Sau này ông sẽ viết lời giới thiệu cho cuốn sách của tôi và trở thành bạn tốt của tôi, nhưng vào thời điểm ấy tôi không biết phải mong đợi điều gì.

Ông bắt đầu nói ở khía cạnh cá nhân: lập luận rằng chúng tôi ngày càng bị cuốn vào những cuộc cạnh tranh nghề nghiệp khốc liệt. Chúng tôi sẽ cạnh tranh để giành các suất tập sự tòa phúc thẩm, rồi là Tòa án Tối cao. Chúng tôi sẽ cạnh tranh cho những công việc tại các hãng luật hàng đầu, rồi tiếp tục cạnh tranh để được thăng lên đối tác tại chính những nơi ấy. Ở mỗi giai đoạn, ông nói, công việc sẽ đòi hỏi giờ làm việc dài hơn, sự cô lập xã hội lớn hơn, và loại công việc mà uy tín của nó không đủ bù đắp cho sự vô nghĩa của nó.

Ông cũng lập luận rằng thế giới Thung lũng Silicon của chính ông dành quá ít thời gian cho những đột phá công nghệ thực sự cải thiện cuộc sống như trong các lĩnh vực sinh học, năng lượng và giao thông và quá nhiều cho những thứ như phần mềm và điện thoại di động. Giờ đây ai cũng có thể đăng tweet hay đăng ảnh lên Facebook, nhưng thời gian bay sang châu Âu còn lâu hơn trước, chúng ta chưa có cách chữa suy giảm nhận thức và mất trí nhớ, và việc sử dụng năng lượng của chúng ta ngày càng làm ô nhiễm hành tinh.

Ông thấy hai xu hướng này các chuyên gia tinh hoa bị mắc kẹt trong những công việc cạnh tranh tàn khốc, và sự trì trệ công nghệ của xã hội có mối liên hệ. Nếu đổi mới công nghệ thật sự thúc đẩy thịnh vượng, thì giới tinh hoa của chúng ta đã không phải cạnh tranh khốc liệt vì một số lượng hạn chế những vị trí danh giá đang dần cạn kiệt.

Bài nói chuyện của Peter vẫn là khoảnh khắc quan trọng nhất trong thời gian tôi ở Trường Luật Yale. Ông đã diễn đạt một cảm giác mà đến lúc đó tôi vẫn chưa định hình được: rằng tôi bị ám ảnh với thành tựu tự thân không phải như một phương tiện hướng đến điều gì có ý nghĩa, mà chỉ để thắng trong một cuộc thi xã hội.

Nỗi lo của tôi rằng mình đã đặt “sự phấn đấu” lên trên “nhân cách” bỗng có một chiều sâu mới: tôi đang phấn đấu cho cái gì? Tôi thậm chí không biết vì sao mình lại quan tâm đến những điều mà mình quan tâm.

Tôi tự cho rằng mình có học thức, khai sáng, và đặc biệt thông tuệ về thế giới ít nhất so với phần lớn những người quê nhà. Thế nhưng tôi lại ám ảnh với việc đạt được các chứng chỉ nghề nghiệp một kỳ tập sự với thẩm phán liên bang rồi một vị trí cộng sự ở hãng luật danh tiếng mà chính tôi cũng chẳng hiểu nổi. Tôi ghét những gì ít ỏi mình được trải nghiệm về nghề luật. Tôi nhìn về tương lai và nhận ra rằng mình đang chạy đua điên cuồng để giành phần thưởng là một công việc mà tôi ghét cay ghét đắng.

“Nỗi lo của tôi rằng mình đã đặt ‘sự phấn đấu’ lên trên ‘nhân cách’ bỗng có một chiều sâu mới: tôi đang phấn đấu cho cái gì? Tôi thậm chí không biết vì sao mình lại quan tâm đến những điều mà mình quan tâm.”

Ngay lập tức, tôi bắt đầu lên kế hoạch cho một sự nghiệp ngoài ngành luật, và đó là lý do tôi chỉ hành nghề luật sư chưa đến hai năm sau khi tốt nghiệp. Nhưng Peter để lại cho tôi thêm một điều nữa: ông có lẽ là người thông minh nhất mà tôi từng gặp, nhưng đồng thời ông cũng là một người Kitô hữu.

Ông phá vỡ khuôn mẫu xã hội mà tôi từng xây dựng trong đầu rằng người ngu dốt thì là Kitô hữu, còn người thông minh thì là vô thần. Tôi bắt đầu tự hỏi đức tin của ông xuất phát từ đâu, và điều đó dẫn tôi đến René Girard, triết gia người Pháp mà ông từng học với tại Stanford.

Tư tưởng của Girard sâu sắc đến mức bất kỳ nỗ lực tóm tắt nào cũng đều không thể làm ông justice. Học thuyết về “ganh đua mô phỏng” (mimetic rivalry) của ông rằng con người có xu hướng cạnh tranh để giành những thứ mà người khác ao ước đã nói trúng những áp lực tôi từng trải nghiệm ở Yale. Nhưng chính học thuyết liên quan của ông về “con dê tế thần” (scapegoat theory) và những điều nó bộc lộ về Kitô giáo mới khiến tôi phải suy nghĩ lại về đức tin của mình.

Một trong những khám phá trung tâm của Girard là: các nền văn minh nhân loại thường, có lẽ là luôn luôn, được xây dựng trên một “thần thoại con dê tế thần” một hành động bạo lực nhằm vào một người bị xem là kẻ có tội với cộng đồng rộng lớn hơn, rồi được kể lại như một câu chuyện khai sinh của cộng đồng ấy.

Girard chỉ ra rằng Romulus và Remus, cũng như Chúa Kitô, đều là những đứa trẻ thần thánh, và như Môsê, được đặt trong chiếc giỏ thả trôi sông để tránh sự truy sát của một vị vua ghen tuông. Đã có thời, tôi thấy khó chịu với những so sánh kiểu đó, vì sợ rằng bất kỳ sự thiếu “nguyên bản” nào trong Kinh Thánh đều có nghĩa là nó không thể là sự thật. Đây là mánh khóe quen thuộc của các “tân vô thần”: chỉ vào một câu chuyện sáng thế như câu chuyện đại hồng thủy trong Sử thi Gilgamesh như bằng chứng rằng các tác giả Kinh Thánh đã sao chép từ nền văn minh trước đó. Và từ đó suy ra rằng nếu câu chuyện trong Kinh Thánh chỉ là bản chép lại, thì có lẽ nó không phải là Lời của Thiên Chúa.

Nhưng Girard bác bỏ suy luận ấy, và thậm chí còn nhấn mạnh những điểm tương đồng giữa các câu chuyện Kinh Thánh và những câu chuyện từ các nền văn minh khác. Theo Girard, câu chuyện Kitô giáo chứa đựng một khác biệt then chốt một khác biệt tiết lộ điều gì đó “được che giấu từ khi tạo thiên lập địa.”

Trong câu chuyện Kitô giáo, con dê tế thần tối hậu không phải là kẻ đã làm hại nền văn minh; chính nền văn minh đã làm hại Người. Nạn nhân của cơn điên của đám đông như Chúa Kitô vừa có quyền năng vô hạn (đủ để ngăn cản cái chết của chính mình), vừa hoàn toàn vô tội (không đáng phải chịu sự thịnh nộ và bạo lực của đám đông). Trong Chúa Kitô, chúng ta thấy rõ nỗ lực chuyển đổ lỗi và sự bất toàn của mình lên một nạn nhân thực ra là sự sa ngã luân lý. Chúa Kitô là Con Dê Tế Thần bộc lộ những thiếu sót của chúng ta, buộc ta phải nhìn vào khuyết điểm của chính mình thay vì đổ tội cho các “nạn nhân được xã hội chọn.”

Con người đi đến chân lý theo nhiều cách khác nhau, và chắc chắn sẽ có người thấy cách lý giải này không thỏa đáng. Nhưng vào năm 2013, nó phản ánh rất chính xác tâm lý thế hệ của tôi, đặc biệt là những người có đặc quyền nhất.

Chìm trong đầm lầy mạng xã hội, chúng tôi xác định một “vật tế thần” và ào ạt tấn công trên Facebook và Twitter, mù quáng trước những vấn đề của chính mình. Chúng tôi chiến đấu vì những công việc mà thật ra chúng tôi chẳng muốn, trong khi vẫn giả vờ như không hề tranh đấu. Và kết quả cuối cùng ít nhất là với tôi là tôi đã đánh mất “ngôn ngữ của nhân đức.” Tôi thấy xấu hổ vì thi trượt một kỳ thi luật hơn là vì nổi nóng với bạn gái.

Tất cả điều đó phải thay đổi. Đã đến lúc dừng việc đổ lỗi và tập trung vào việc tôi có thể làm gì để cải thiện mọi thứ.

Những suy tư rất cá nhân này về đức tin, sự hòa nhập, và đức hạnh trùng hợp với một dự án viết lách mà cuối cùng trở thành thành công công khai lớn: Hillbilly Elegy cuốn sách lai giữa hồi ký và bình luận xã hội mà tôi xuất bản năm 2016.

Khi nhìn lại các bản thảo sớm của cuốn sách, tôi nhận ra mình đã thay đổi rất nhiều từ năm 2013 đến 2015: tôi bắt đầu viết trong sự giận dữ, oán hận nhất là với mẹ và tự tin thái quá vào năng lực của bản thân. Tôi kết thúc nó trong khiêm nhường hơn, và không còn chắc chắn về việc phải làm gì để “giải quyết” các vấn đề xã hội của chúng ta. Và kết luận mà tôi đi đến, dù khi đó cũng như bây giờ vẫn chưa thỏa đáng, là: bạn không thể thực sự “giải quyết” các vấn đề xã hội. Điều tốt nhất bạn có thể làm là giảm bớt chúng hoặc làm dịu hậu quả của chúng.

Trong quá trình nghiên cứu, tôi nhận thấy rằng nhiều vấn đề xã hội ấy xuất phát từ các hành vi mà các nhà khoa học xã hội và chuyên gia chính sách mô tả bằng những ngôn ngữ khác nhau. Ở phe bảo thủ, cuộc trò chuyện thường xoay quanh “văn hóa” và “trách nhiệm cá nhân” cách mà cá nhân hay cộng đồng tự kìm hãm sự tiến bộ của chính họ. Và dù rõ ràng có điều gì đó sai lệch trong một số nơi tôi từng lớn lên, thì diễn ngôn của phe hữu nghe có vẻ hơi lạnh lùng. Nó không tính đến thực tế rằng các hành vi hủy hoại ấy gần như luôn là những bi kịch với hậu quả khủng khiếp.

Một chuyện là bạn giơ ngón tay trách người khác vì không sống đúng chuẩn mực nào đó, còn chuyện khác là bạn cảm nhận được sức nặng của nỗi khổ mà những hành động đó mang lại.

Trong khi đó, giới trí thức cánh tả tập trung nhiều hơn vào các vấn đề cơ cấu và bên ngoài mà những gia đình như tôi phải đối mặt khó tìm việc làm, thiếu tài trợ cho các loại nguồn lực. Và dù tôi đồng ý rằng việc có thêm nguồn lực thường là cần thiết, dường như có điều gì đó trong những hành vi hủy hoại ấy vẫn tồn tại thậm chí phát triển ngay cả khi có đủ vật chất.

Giới kinh tế học cánh tả thường nhân hậu hơn, nhưng đó là một kiểu nhân hậu không đi kèm kỳ vọng mang mùi vị của sự buông xuôi. Một lòng trắc ẩn cho rằng một người đã yếu thế đến mức vô vọng chẳng khác gì sự thương hại dành cho một con vật trong sở thú, và tôi chẳng có mấy hứng thú với loại trắc ẩn đó.

Phần 5 – Tìm lại Kitô giáo của Mamaw: trở về với Giáo hội Công giáo

Và khi tôi suy ngẫm về những quan điểm đối lập này của thế giới cả sự khôn ngoan lẫn giới hạn của mỗi bên tôi cảm thấy tuyệt vọng khi tìm kiếm một thế giới quan có thể hiểu hành vi xấu của chúng ta như một hiện tượng vừa mang tính xã hội vừa mang tính cá nhân, vừa có yếu tố cơ cấu vừa có yếu tố luân lý; một thế giới quan thừa nhận rằng chúng ta là sản phẩm của môi trường, rằng chúng ta có trách nhiệm thay đổi môi trường ấy, nhưng đồng thời vẫn là những hữu thể luân lý có bổn phận cá nhân; một thế giới quan có thể lên tiếng phản đối sự gia tăng của ly hôn và nghiện ngập, không chỉ bằng những kết luận trung tính về “tác động tiêu cực đến xã hội,” mà bằng sự phẫn nộ luân lý.

Và tôi nhận ra, rốt cuộc, rằng mình đã từng được tiếp xúc với thế giới quan đó: đó là Kitô giáo của Mamaw. Và tên mà nó đặt cho những hành vi mà tôi từng thấy phá hủy cuộc đời và cộng đồng là “tội lỗi.” Tôi nhớ lại một trong những đoạn Kinh Thánh mà tôi ghét nhất, Dân số ký 14:18, dưới một ánh sáng mới:

“Đức Chúa chậm giận, giàu tình thương, và tha thứ tội lỗi cùng sự phản loạn; nhưng Người không bỏ qua cho kẻ có tội, và trừng phạt con cái vì tội lỗi của cha mẹ đến đời thứ ba, thứ tư.”

Mười năm trước, tôi xem đó là bằng chứng về một Thiên Chúa báo thù và phi lý.
Nhưng ai có thể nhìn vào các thống kê về những gì nền văn hóa và chính trị đầu thế kỷ XXI đã gây ra nỗi khốn cùng, tỷ lệ tự tử tăng cao, những “cái chết vì tuyệt vọng” ở quốc gia giàu nhất thế giới mà vẫn phủ nhận rằng tội lỗi của cha mẹ có tác động đến con cái?

Và ở đây, một lần nữa, những lời của Thánh Augustinô vang vọng từ hơn một thiên niên kỷ trước, diễn tả một chân lý mà tôi đã cảm nhận từ lâu nhưng chưa từng nói thành lời. Đây là một đoạn trong Thành phố của Thiên Chúa (City of God), nơi Augustinô tóm lược sự trụy lạc của tầng lớp thống trị La Mã:

“Mối bận tâm của chúng ta là sao cho mỗi người có thể gia tăng của cải để phục vụ cho những hoang phí hàng ngày của mình, và để những kẻ quyền thế có thể khuất phục người yếu vì lợi ích riêng. Hãy để người nghèo cầu cạnh người giàu để được sống, và dưới sự bảo trợ của họ mà hưởng một thứ bình yên uể oải; còn người giàu thì lợi dụng người nghèo như kẻ phụ thuộc, để phục vụ lòng kiêu hãnh của họ. Hãy để dân chúng hoan hô không phải những ai bảo vệ quyền lợi của họ, mà là những ai mang lại cho họ khoái lạc.
Đừng để có bổn phận nghiêm túc nào bị đòi hỏi, cũng đừng để có tội lỗi nào bị cấm đoán. Hãy để các vua chúa đo lường sự thịnh vượng của mình không phải bằng sự công chính, mà bằng sự nô lệ của thần dân. Hãy để các tỉnh trung thành với vua, không phải như những người hướng dẫn luân lý, mà như những kẻ sở hữu của cải của họ và cung cấp thú vui cho họ; không phải với sự kính trọng chân thành, mà bằng nỗi sợ hãi cong vẹo và nô lệ.
Hãy để luật pháp quan tâm nhiều hơn đến tổn hại tài sản của người khác, hơn là đến tổn thương của chính bản thân. Nếu một người gây phiền toái cho hàng xóm, hay làm hại tài sản, gia đình hoặc thân thể của họ, thì hãy để hắn bị kiện; nhưng trong việc riêng của mình, hãy để mỗi người tự do làm điều mình muốn cùng với gia đình và những ai tự nguyện cùng hắn.
Hãy để có sẵn vô số kỹ nữ công cộng cho bất cứ ai muốn sử dụng, đặc biệt là cho những kẻ quá nghèo để nuôi riêng một người cho mình. Hãy xây dựng những dinh thự nguy nga nhất, và trong đó hãy tổ chức những bữa tiệc xa hoa, nơi bất kỳ ai muốn đều có thể ngày đêm chơi bời, uống rượu, nôn mửa, trụy lạc.
Hãy để khắp nơi vang lên tiếng sột soạt của vũ công, tiếng cười dâm tục của sân khấu; hãy để chuỗi khoái lạc tàn nhẫn và truỵ lạc nối tiếp nhau không ngừng. Nếu ai cảm thấy hạnh phúc như thế là ghê tởm, hãy coi kẻ đó là kẻ thù công cộng; và nếu ai cố thay đổi hay chấm dứt điều ấy, hãy để hắn bị câm lặng, bị lưu đày, bị tiêu diệt.
Hãy coi là thần thánh chân chính những ai mang lại cho dân chúng tình trạng ấy và gìn giữ nó một khi đã đạt được.”

Đó là lời phê phán hay nhất về thời đại hiện đại mà tôi từng đọc. Một xã hội hướng toàn bộ về tiêu thụ và khoái lạc, khinh thường bổn phận và đức hạnh.

Không lâu sau khi tôi đọc những lời này, bạn tôi là Oren Cass xuất bản một cuốn sách lập luận rằng các nhà hoạch định chính sách Mỹ đã quá chú trọng vào việc thúc đẩy tiêu dùng thay vì năng suất hoặc những thước đo phúc lợi khác. Phản ứng của dư luận chỉ trích Oren vì dám đề xuất những chính sách có thể làm giảm tiêu dùng gần như đã chứng minh luận điểm đó.

“Đúng vậy,” tôi thấy mình nói, “các chính sách mà Oren đề xuất có thể làm giảm tiêu dùng bình quân đầu người. Nhưng đó chính là vấn đề: xã hội của chúng ta lớn hơn tổng số các thống kê kinh tế của nó. Nếu con người chết sớm hơn trong khi mức tiêu dùng đạt kỷ lục, thì có lẽ sự ám ảnh của chúng ta với tiêu dùng đã sai hướng.”

Và chính nhận thức đó, hơn bất kỳ điều gì khác, cuối cùng đã dẫn tôi không chỉ trở lại với Kitô giáo, mà còn với Công giáo.

Dù Mamaw của tôi xa lạ với phụng vụ, ảnh hưởng văn hóa La Mã và Ý, và một vị giáo hoàng đến từ phương xa, tôi dần dần nhận ra rằng Công giáo chính là sự thể hiện gần nhất với loại Kitô giáo của bà: quan tâm đến đức hạnh, nhưng nhận thức rằng đức hạnh được hình thành trong bối cảnh của một cộng đồng rộng lớn hơn; cảm thông với những người hiền lành và nghèo khổ mà không xem họ chỉ là nạn nhân; bảo vệ trẻ em, gia đình, và những điều kiện cần thiết để chúng phát triển.
Và trên hết: một đức tin đặt trọng tâm vào Đức Kitô Đấng đòi hỏi sự hoàn thiện nơi chúng ta, ngay cả khi Ngài yêu thương vô điều kiện và dễ dàng tha thứ.

Nhận thức ấy đã đưa tôi từ vài cuộc trò chuyện không chính thức với một vài tu sĩ Dòng Đa Minh đến một giai đoạn học hỏi nghiêm túc hơn với một vị trong số họ.
Tôi gần như ước rằng quá trình ấy đã diễn ra đột ngột rằng có một khoảnh khắc “à ha!” khiến tôi nhận ra mình phải trở thành người Công giáo ngay lập tức.

Thực ra, có vài sự trùng hợp kỳ lạ khiến tôi nhanh chóng đi đến quyết định. Một lần, khoảng một năm trước, tại một hội nghị quy tụ nhiều trí thức bảo thủ. Tối muộn, trong quán bar khách sạn, tôi tranh luận với một nhà văn Công giáo bảo thủ về việc ông chỉ trích Đức Giáo hoàng. (Quan điểm ngày càng rõ ràng của tôi là: quá nhiều người Công giáo Mỹ đã không thể hiện sự tôn kính đúng mức với Giáo hoàng, coi ngài như một nhân vật chính trị để khen chê tùy hứng.)
Khi ông ta thừa nhận rằng một số người đi quá xa, nhưng vẫn bảo vệ lập trường ôn hòa của mình, thì bất ngờ một ly rượu vang dường như tự bật khỏi chỗ ổn định phía sau quầy và rơi vỡ ngay trước mặt chúng tôi. Cả hai chúng tôi nhìn nhau trong im lặng, hơi sững sờ trước điều vừa xảy ra, rồi kết thúc câu chuyện và cáo lui đi ngủ.

Một lần khác xảy ra ở Washington, D.C., trong một tuần công tác mệt mỏi. Tôi đã vài ngày không gặp gia đình, thậm chí chưa kịp gọi cho con trai nhỏ qua điện thoại. Trong những lúc như thế, tôi thường nghe một bản thánh vịnh tuyệt đẹp được trình bày trong chuyến thăm Georgia năm 2016 của Đức Giáo hoàng Phanxicô bởi một dàn hợp xướng Chính thống giáo. Tôi nghe bài hát đó trên chuyến tàu từ New York đến Washington, nơi tôi biết có một tu sĩ Dòng Đa Minh mà tôi dự định rủ đi uống cà phê.

Ông mời tôi đến thăm cộng đoàn của họ, và ở đó, tôi nghe các tu sĩ hát chính bài thánh vịnh ấy. Tôi biết thật dễ để người hoài nghi lý giải: “J.D. xem một video của linh mục hát Thánh Vịnh, rồi sau đó gặp một tu sĩ hát cùng bài đó.”
Nhưng, để trích Samuel L. Jackson trong Pulp Fiction: “Anh đang đánh giá sai chuyện này rồi. Ý tôi là, có thể Chúa đã chặn viên đạn, hay đổi Coca thành Pepsi, hay giúp tôi tìm chìa khóa xe. Nhưng không nên đánh giá chuyện này dựa trên tính hợp lý. Điều quan trọng không phải là liệu đó có phải phép lạ ‘chuẩn mực’ hay không. Điều quan trọng là tôi cảm thấy được chạm đến bởi Thiên Chúa.”

Vâng, trong những khoảnh khắc nhỏ bé ấy suốt vài năm qua, tôi đã cảm thấy sự chạm đến của Thiên Chúa.
Dù nói vậy nghe sẽ hay hơn, tôi không thể bảo rằng bất kỳ điều nào trong số đó khiến tôi đột nhiên đứng dậy và nói, “Đã đến lúc cải đạo.”
Mọi việc diễn ra từ từ. Tôi dần bị thuyết phục rằng Mamaw sẽ chấp nhận thần học Công giáo, dù những hình thức bên ngoài khiến bà e ngại.

Có lời của Thánh Augustinô, có triết học của Girard, và có tấm gương của chú Dan người kết hôn vào gia đình tôi nhưng thể hiện nhân đức Kitô giáo sâu sắc hơn bất kỳ ai tôi từng gặp. Có những người bạn tốt khiến tôi nhận ra rằng tôi không cần phải vứt bỏ lý trí khi tiến đến bàn thờ. Tôi dần tin rằng giáo huấn của Giáo hội Công giáo là chân thật, dù sự tin ấy đến chậm và không đều.

Tất nhiên, có những điều khiến tôi do dự, ngay cả sau khi đã quyết tâm.
Vấn đề lạm dụng tình dục trong Giáo hội khiến tôi tự hỏi liệu việc gia nhập có đồng nghĩa với việc đưa con mình vào một thể chế quan tâm đến danh tiếng hơn là bảo vệ thành viên của mình. Việc đối diện và vượt qua những cảm xúc ấy khiến tôi trì hoãn việc gia nhập ít nhất vài tháng.

Cũng có nỗi băn khoăn rằng điều đó sẽ không công bằng với vợ tôi: cô ấy đâu có kết hôn với một người Công giáo, và tôi cảm giác như đang kéo cô ấy vào điều này. Nhưng ngay từ đầu, cô đã ủng hộ quyết định của tôi, nên tôi không thể đổ lỗi cho cô về sự chậm trễ đó.

Tôi được đón nhận vào Giáo hội Công giáo trong một ngày đẹp trời giữa tháng Tám, trong một nghi lễ riêng, không xa nhà tôi.
Tôi thức dậy hôm đó với chút lo lắng, sợ rằng mình đang phạm sai lầm lớn. Nhưng giữa mọi hoài nghi về phản ứng của Mamaw, tôi lại nghe vang trong đầu giọng bà, với câu nói quen thuộc của bà: “Đã đến lúc phải làm hoặc là thôi.”

Tôi được rửa tội, và rước lễ lần đầu. Tôi thấy mọi thứ thật đẹp đẽ, dù phải thú thật rằng tôi vẫn cảm thấy hơi lạ lẫm với một điều quá khác biệt so với kinh nghiệm nhà thờ thời trẻ. Nhiều thành viên trong gia đình đến để ủng hộ tôi. Con trai hai tuổi của tôi một trong những điều tôi yêu thích nhất ở Giáo hội là họ khuyến khích cha mẹ mang con đến lễ nhồm nhoàm ăn bánh quy Goldfish. Kết thúc buổi lễ, các tu sĩ Đa Minh đãi cà phê và bánh vòng cho bạn bè cùng gia đình tôi.

Tôi cố gắng giữ lòng khiêm tốn về việc mình biết ít ỏi thế nào, và về việc mình vẫn là một người Kitô hữu thiếu sót ra sao. Tôi cảm thấy thoải mái nhất khi trao đổi với người khác qua những ý tưởng. Nếu không thể đọc hay tranh luận, tôi thường ít quan tâm.
Nhưng Giáo hội không chỉ là ý tưởng và Thánh Augustinô, vị thánh bảo trợ mà tôi chọn, cũng không chỉ là triết gia. Giáo hội còn là con tim, là cộng đoàn tín hữu. Là việc tham dự Thánh lễ và lãnh nhận các Bí tích, ngay cả khi điều đó khó khăn hay gượng gạo. Là vô số điều tôi còn chưa biết, và hành trình trở nên ít ngu dốt hơn theo thời gian.

Vợ tôi nói rằng việc tôi tìm hiểu để trở thành người Công giáo “thật tốt cho anh.” Và cuối cùng tôi nhận ra cô nói đúng, ít nhất là ở một nghĩa vũ trụ nào đó. Tôi nhận ra có một phần trong tôi phần tốt nhất được hướng dẫn bởi Công giáo.

Đó là phần thôi thúc tôi kiên nhẫn với con trai mình, và khiến tôi cảm thấy tội lỗi khi thất bại.
Phần yêu cầu tôi kiềm chế cơn giận với mọi người, đặc biệt là với gia đình.
Phần nhắc tôi quan tâm hơn đến việc mình là người chồng, người cha như thế nào hơn là thu nhập của mình ra sao.
Phần buộc tôi phải hy sinh danh vọng nghề nghiệp vì lợi ích gia đình.
Phần yêu cầu tôi buông bỏ thù hận, và tha thứ cho cả những người đã làm hại tôi.

Như Thánh Phaolô nói trong thư gửi tín hữu Philípphê:

“Cuối cùng, thưa anh em, điều gì là chân thật, điều gì là cao quý, điều gì là công chính, điều gì là tinh tuyền, điều gì là đáng yêu, điều gì là được ca tụng nếu có nhân đức nào, nếu có điều gì đáng khen, thì hãy nghĩ đến những điều ấy.”

Chính phần “Công giáo” trong tâm hồn và trí óc tôi đã thôi thúc tôi nghĩ về những điều thực sự quan trọng.
Và nếu tôi muốn phần ấy được nuôi dưỡng và lớn lên, tôi cần làm nhiều hơn là chỉ đọc sách thần học hay suy ngẫm về lỗi lầm của mình. Tôi cần cầu nguyện nhiều hơn, tham dự vào đời sống bí tích của Giáo hội, xưng tội và sám hối công khai, dù điều đó có khó xử đến đâu. Và tôi cần ân sủng. Nói cách khác, tôi cần trở thành người Công giáo chứ không chỉ nghĩ về việc ấy.

(Bài tiểu luận này ban đầu được đăng trên tạp chí Công giáo The Lamp, số ngày 1 tháng 4 năm 2020.)