Các Đức Giáo hoàng từng khẳng định rằng tự do đầu tiên, tức là tự do tôn giáo, chính là nền tảng của mọi tự do khác.
Luật dân sự không “tạo ra” quyền tự do này, mà chỉ công nhận nó như một phần tự nhiên của phẩm giá con người vốn có nguồn gốc và cùng đích vượt trên phạm vi chính trị.

Hiến pháp Hoa Kỳ diễn tả tự do tôn giáo bằng mệnh đề phủ định: “Quốc hội sẽ không ban hành luật nào…”
Thế nhưng, ngày nay, quyền tự do này đang phải đối diện với một thứ chủ nghĩa thế tục chiến đấu, vốn muốn hạn chế ngay cả việc trích dẫn Kinh Thánh.
Tôn giáo bị gán cho cái nhãn “cuồng tín,” cần bị kiểm soát chặt chẽ, thay vì được tôn trọng như một tự do chính đáng trong đời sống công cộng.

Tại nhiều quốc gia Hồi giáo, tình hình lại đi theo hướng ngược lại: tôn giáo và nhà nước là một.
Ở đó, “tự do tôn giáo” không có nghĩa là quyền tự do của “tôn giáo sai lạc.”
Người Kitô hữu chỉ được xem như công dân hạng hai.
Thực trạng này từng xuất hiện từ thế kỷ VIII, khi các vùng đất Kitô giáo xưa bị chinh phục bởi quân đội Hồi giáo và khi quyền lực chính trị bị thay thế, niềm tin tôn giáo cũng nhanh chóng bị áp đặt.

Tại Ấn Độ, Điều 25 của Hiến pháp bảo đảm quyền tự do tôn giáo, bao gồm quyền thực hành và tồn tại của các tôn giáo khác nhau.
Nhưng điều này trở nên vô nghĩa nếu chính quyền địa phương không bảo vệ được người dân.
Một tôn giáo đa số, khi trở nên cực đoan, có thể áp đặt và bóp nghẹt các nhóm thiểu số.

Tờ L’Osservatore Romano từng trích lá Thư Mục vụ chung của các giám mục bang Orissa (Ấn Độ) về bạo lực chống Kitô giáo.
Theo hãng tin Reuters, các nhóm cực đoan Ấn giáo đã tấn công, đốt phá nhiều nhà thờ và làng Kitô hữu.
Một tín hữu, Lai Mohan Digal, kể lại: “Đến rạng sáng, làng của chúng tôi chỉ còn là đống tro tàn. Họ vừa đốt vừa hô vang ‘Jai Shri Ram’. Họ đổ dầu lửa lên mái tranh và ném diêm. Tháp nhà thờ bị chặt đổ.”

Các giám mục cho biết 60 người bị giết, 50.000 người chạy trốn vào rừng hoặc trại tị nạn, hàng ngàn người bị ép cải đạo sang Ấn giáo nếu muốn quay về làng.
Bức thư mục vụ kết luận: “Chính quyền trung ương và địa phương đã không thi hành trách nhiệm bảo vệ công dân của mình.”

Nguyên nhân sâu xa theo các giám mục là vì Giáo hội phục vụ người nghèo, điều mà giới cầm quyền xem là mối đe dọa.
Các ngài nói thêm: “Cảnh sát đã làm ngơ.”
Dù vậy, vẫn có hy vọng vì chính quyền địa phương mới đã có dấu hiệu tích cực hơn.

Thế giới hiện đại từng kỳ vọng nhà nước thế tục sẽ giải quyết được xung đột tôn giáo bằng cách xác định giới hạn hợp lý của tôn giáo trong xã hội.
Nhưng rồi, chính nhà nước ấy lại chiếm lĩnh các lãnh vực giáo dục, y tế và xã hội những lĩnh vực vốn là sứ mạng phục vụ của Giáo hội.
Và khi tôn giáo bị đẩy lùi vào “không gian riêng tư,” nó chỉ còn được phép nói về đời sau, chứ không được can dự vào đời sống thật của con người – vốn nay đã bị nhà nước “độc quyền” định nghĩa.

Tại Thượng Hội đồng Giám mục về Lời Chúa, Đức Tổng Giám mục Ramzi Garmou của Giáo hội Can-đê (Teheran) đã nói một cách điềm tĩnh nhưng thấm thía: “Toàn bộ Kinh Thánh cho thấy: trung thành với Lời Chúa luôn dẫn đến bách hại.
Theo Tin Mừng, sự bách hại chính là dấu chỉ hùng hồn nhất của lòng trung thành với Thiên Chúa.”

Thật nghịch lý, ngày nay người ta có thể nói rằng: “Những Kitô hữu duy nhất còn bị bách hại là những người không chịu khuất phục trước nhà nước hậu tự do.”
Khi mọi tôn giáo bị đẩy ra khỏi công cộng, khi niềm tin chỉ được phép giữ kín, thì người Kitô hữu thật sự sẽ là người dám trung thành với đức tin, cho dù bị gạt bỏ hay đàn áp.

Có lẽ, Đức Tổng Giám mục người Can-đê nói đúng:
Dấu hiệu chắc chắn nhất để nhận ra một Kitô hữu đích thực là người ấy đang bị bách hại.
Còn những ai không bị bách hại thì hoặc đã thỏa hiệp với quyền lực, hoặc đã từ bỏ đức tin đến mức chẳng còn đe dọa gì cho thế gian.

Về tác giả: James V. Schall, S.J. (1928–2019)

Cha James Vincent Schall, Dòng Tên, là giáo sư triết học chính trị tại Đại học Georgetown (Hoa Kỳ) suốt 35 năm, và là một trong những cây bút Công giáo uyên bác nhất thế kỷ XX.
Ngài viết hơn 30 cuốn sách, trong đó có The Mind That Is Catholic, Reasonable Pleasures, Political Philosophy and Revelation, và On Islam: A Chronological Record 2002–2018.
Các tác phẩm của ngài luôn kết hợp trí tuệ triết học, đức tin Kitô giáo, và cái nhìn sâu sắc về tự do, công lý và chân lý.