Tông huấn Dilexi Te của Đức Thánh Cha Lêô XIV, công bố vào đầu triều đại của ngài, là một văn kiện Huấn quyền quan trọng, khẳng định vai trò trung tâm và không thể thay thế của tình yêu dành cho người nghèo trong đời sống và sứ mạng của toàn thể Hội Thánh. Văn kiện này vừa mang tính tiếp nối sâu sắc Huấn quyền của Đức Phanxicô, vừa mở ra một định hướng rõ rệt cho toàn thể Dân Chúa trong bối cảnh đầy thách đố của thế giới hôm nay.

Nguồn gốc và trọng tâm thần học

Tên gọi Dilexi Te nghĩa là “Ta đã yêu thương ngươi”, lấy từ sách Khải Huyền (Kh 3,9). Đây như lời Đức Kitô ngỏ với những người nghèo bé nhỏ, những người “chỉ có ít quyền lực” nhưng được Người yêu thương cách đặc biệt. Tông huấn vốn được Đức Phanxicô soạn trong những tháng cuối đời, được Đức Lêô XIV tiếp nhận, thêm vào một số suy tư mục tử rồi công bố chính thức. Sự kiện này thể hiện tính liên tục sâu xa trong Huấn quyền: từ Đức Phanxicô đến Đức Lêô XIV, Giáo Hội vẫn đi trên một hành trình duy nhất, làm sáng tỏ mối dây bất khả phân giữa tình yêu Đức Kitô và việc chăm sóc người nghèo.

Tông huấn khẳng định rõ ràng: tình yêu đối với người nghèo không phải là một hoạt động phụ trợ hay lựa chọn tùy nghi, mà là “dấu ấn Tin Mừng của một Giáo Hội trung tín với trái tim Thiên Chúa”, là “trái tim bừng cháy của sứ mạng Hội Thánh”.

Nền tảng Kinh Thánh và tiêu chuẩn phán xét

Tông huấn đặt nền tảng trên chính đời sống và sứ mạng của Đức Giêsu. Người đã “tự ý trở nên nghèo khó, để lấy cái nghèo của Người mà làm cho anh em trở nên giàu có” (2 Cr 8,9). Chính nơi người nghèo, Hội Thánh gặp được Đức Kitô, Đấng Mêsia nghèo và là Đấng Mêsia của người nghèo.

Dụ ngôn phán xét chung trong Tin Mừng Matthêu (Mt 25,31–46) được văn kiện xem là “chiếc chìa khóa để nên trọn vẹn trong đời”. Sự thánh thiện, theo Tông huấn, không thể hiểu hay sống tách khỏi những đòi hỏi của tình yêu dành cho người nghèo. Chính thái độ trước người bé mọn sẽ là tiêu chuẩn để mỗi người và toàn thể Hội Thánh được phán xét.

Vạch rõ cơ cấu tội và kêu gọi hành động ngôn sứ

Tông huấn Dilexi Te sử dụng ngôn ngữ mạnh mẽ để lên án “sự độc tài của một nền kinh tế sát hại” và các “cấu trúc tội” do những ý thức hệ tôn thờ thị trường và đầu cơ tài chính tạo ra. Văn kiện khẳng định “bất bình đẳng là cội rễ của các tệ nạn xã hội” và chỉ rõ rằng tình trạng nghèo đói cùng cực không phải là ngẫu nhiên, mà là kết quả của một hệ thống đòi “hy sinh từ đám đông để phục vụ nhu cầu của kẻ quyền thế”.

Bên cạnh đó, Tông huấn kêu gọi một sự thay đổi não trạng toàn diện, vượt qua “ảo tưởng hạnh phúc bắt nguồn từ đời sống tiện nghi” và chống lại “văn hóa loại trừ” vốn thản nhiên với cái chết và khổ đau của hàng triệu người.

Người nghèo là chủ thể và thầy dạy

Một điểm nhấn đặc biệt của văn kiện là cách nhìn về người nghèo: họ không phải là đối tượng thụ động của lòng bác ái, nhưng là những chủ thể có phẩm giá và sự khôn ngoan riêng. “Người nghèo có một cái nhìn độc đáo không thể thiếu cho Giáo Hội cũng như cho toàn thể nhân loại.” Mọi Kitô hữu được mời gọi “để cho mình được người nghèo phúc âm hóa”, đón nhận nơi họ sự khôn ngoan nhiệm mầu mà Thiên Chúa muốn trao ban.

Người nghèo còn được trình bày như “sự hiện diện mang tính bí tích của Chúa”, là chính “xác thịt” của Đức Kitô. Vươn đến người nghèo là bước vào mầu nhiệm Nhập Thể.

Tái định nghĩa bác ái

Tông huấn nhắc lại lời Thánh Gioan Kim Khẩu: “Tại trung tâm của phụng vụ Kitô giáo, không thể tách rời việc thờ phượng Thiên Chúa khỏi mối bận tâm dành cho người nghèo.” Thờ phượng đẹp lòng nhất chính là thực thi điều Thiên Chúa mong muốn: để người nghèo được hưởng phần từ của cải của ta.

Bố thí, dù không thay thế công lý, vẫn là phương thế cần thiết để hoán cải nội tâm. Văn kiện gọi bố thí là “đôi cánh của cầu nguyện” vì nó giúp trái tim người tín hữu mềm lại trước đau khổ của tha nhân.