Tông huấn Dilexi Te khẳng định rằng trong lịch sử Giáo Hội, giáo dục luôn là một trong những biểu hiện cao đẹp nhất của đức ái Kitô giáo. Việc dạy học cho người nghèo không chỉ là một hành vi nhân đạo, nhưng còn là một hành vi công lý và đức tin. “Trẻ em có quyền được học biết, vì đó là yêu cầu nền tảng để công nhận phẩm giá con người” (Dilexi Te, số 71). Trao tặng giáo dục là khẳng định giá trị của mỗi người, đồng thời mở ra cho họ khả năng biến đổi thực tại. Chính vì thế, giáo dục trở thành một con đường ưu tuyển để xây dựng nền văn minh tình thương.

Ngay từ buổi đầu của Kitô giáo, việc dạy chữ, dạy nghề và khai sáng lương tâm đã được xem là một phần không thể tách rời của sứ mạng loan báo Tin Mừng. Trải qua nhiều thế kỷ, những dòng tu, các vị thánh và các cộng đoàn giáo dục đã trở thành những người tiên phong trong việc mở trường, nâng đỡ những người bị loại trừ và khai mở những chân trời mới cho các thế hệ nghèo khổ.

Tông huấn nhắc đến chứng tá của Thánh Giuse Calasanz, người đã xúc động trước tình trạng dốt nát của giới trẻ nghèo ở Rôma vào thế kỷ XVI. Ngài đã thành lập trường công đầu tiên miễn phí tại châu Âu, đặt nền móng cho nền giáo dục Công giáo hiện đại. Mục tiêu của ngài không chỉ là truyền đạt kiến thức, mà còn là đào luyện nhân cách và mở ra con đường khôn ngoan Tin Mừng. Cùng với ngài, Thánh Gioan Baptista de La Salle ở Pháp vào thế kỷ XVII đã nhận ra sự bất công khi con em giới bình dân bị gạt ra khỏi hệ thống giáo dục. Ngài lập Dòng Anh Em Trường Kitô Giáo với lý tưởng cung cấp nền giáo dục miễn phí và toàn diện, biến lớp học thành nơi tăng trưởng con người và cũng là nơi hoán cải nội tâm.

Tông huấn cũng nhắc đến những chứng nhân khác như Thánh Marcellin Champagnat và Thánh Gioan Bosco. Trong bối cảnh xã hội công nghiệp và nghèo đói lan tràn, họ đã dâng hiến đời mình để giáo dục các trẻ em bị bỏ rơi, dùng lý trí, đức tin và tình yêu để ngăn chặn sự hư mất và khai mở tương lai. Những vị thánh này cho thấy giáo dục không chỉ là một công việc chuyên môn, mà là một sứ mạng thiêng liêng.

Một chương đặc biệt của Dilexi Te dành để nói về vai trò của các dòng nữ giáo dục. Nhiều hội dòng nữ như Ursuline, Dòng Đức Mẹ Maria, các Maestre Pie đã bước vào những khoảng trống mà nhà nước chưa hiện diện, đặc biệt tại các thôn làng, vùng ven đô và khu lao động nghèo. Tông huấn mô tả họ như “những ngọn hải đăng hy vọng trong thời kỳ nạn mù chữ lan rộng và sự loại trừ mang tính hệ thống”. Họ không chỉ dạy chữ và loan báo Tin Mừng, nhưng còn “hình thành lương tâm”, giúp người trẻ sống có phẩm giá và trách nhiệm. Phương pháp sư phạm của họ đơn sơ nhưng sâu sắc, dựa trên sự gần gũi, kiên nhẫn và dịu hiền. Họ “dạy bằng chính gương sống trước khi dạy bằng lời nói” (Dilexi Te, số 71).

Tông huấn nhấn mạnh rằng truyền thống giáo dục này phát sinh từ một xác tín sâu xa: tri thức giải phóng và mang lại phẩm giá. Chân phúc Antônô Rosmini đã gọi giáo dục là “bác ái trí thức”, đặt bên cạnh bác ái vật chất và thiêng liêng. Giáo dục là một bổn phận công lý, bởi nó trao lại cho người nghèo những gì vốn thuộc về họ: khả năng nhận biết sự thật và tự do sống theo chân lý.

Ngày nay, trong một thế giới đầy những hình thức nghèo khó mới, Tông huấn mời gọi các cộng đoàn Công giáo tái khám phá sứ mạng giáo dục như một phương thế loan báo Tin Mừng. Các trường Công giáo, khi trung thành với căn tính của mình, phải là nơi bao gồm mọi người, đào tạo toàn diện, kết hợp đức tin với văn hóa, gieo mầm cho một tương lai tốt đẹp hơn. “Giáo dục Kitô giáo không chỉ đào tạo những chuyên viên, nhưng còn hình thành những con người mở ra với điều thiện, cái đẹp và chân lý” (Dilexi Te, số 72).

Tông huấn Dilexi Te kết luận rằng bằng cách chăm lo giáo dục người nghèo, Giáo Hội tham gia vào việc xây dựng một nền văn minh tình thương, nơi đức tin và công lý gặp nhau trong hành động cụ thể, nơi mỗi con người được nâng cao trong phẩm giá của mình. Đó là cách Hội Thánh tiếp tục loan báo Tin Mừng, không chỉ bằng lời nói, nhưng bằng việc thắp sáng trí tuệ và con tim của những người nhỏ bé nhất.