Trong Tông huấn Dilexi Te, Đức Thánh Cha Lêô XIV nhắc nhớ Hội Thánh rằng truyền thống bác ái và khó nghèo không phải là yếu tố phụ trợ, nhưng là “dấu ấn Tin Mừng của một Hội Thánh trung tín với trái tim Thiên Chúa”. Chính trong ánh sáng ấy, Ngài đọc lại lịch sử như một kho tàng sống động, nơi Chúa Thánh Thần không ngừng canh tân Hội Thánh qua các chứng nhân nghèo khó Tin Mừng. Một trong những thời điểm rực sáng là thế kỷ XIII, khi Thần Khí đã khơi dậy các dòng hành khất như một cuộc trở về tận căn với Tin Mừng.

Tông huấn nhận định rằng trước sự hình thành của các thành thị, sự tích tụ của cải và những dạng nghèo mới, Thiên Chúa đã ban cho Hội Thánh “những hình thức thánh hiến nghèo khó và ngôn sứ” để soi sáng thời đại. Các dòng hành khất, như Phanxicô, Đa Minh, Augustinô và Camêlô, đã khởi đi từ một xác tín sâu xa: nghèo khó Tin Mừng không chỉ là việc từ bỏ vật chất, nhưng là phương thế loan báo Tin Mừng một cách xác thực. Họ chọn đời sống lữ hành, không sở hữu tài sản riêng hay chung, hoàn toàn cậy dựa vào sự quan phòng của Thiên Chúa. Chính trong lối sống này, họ muốn trở nên nghèo với người nghèo, để gặp gỡ Chúa nơi những người bé mọn bị bỏ rơi giữa lòng thành phố.

Tông huấn viết: “Các tu sĩ hành khất đã nhìn thành phố như một sa mạc mới, và những người bị gạt ra bên lề như những thầy dạy thiêng liêng của họ. Chính sự nghèo khó tự nguyện đã làm cho lời loan báo Tin Mừng của họ trở nên ngôn sứ” (Dilexi Te, số 74). Nhờ đó, họ không cải cách xã hội bằng các kế hoạch chính trị, nhưng bằng một lời mời hoán cải cá nhân và cộng đoàn theo logic Nước Trời.

Thánh Phanxicô Assisi là chứng nhân rạng ngời của phong trào này. Ngài ôm lấy đức khó nghèo như một cách để nên giống Đức Kitô nghèo khó, trần trụi và chịu đóng đinh. Trong Tu Luật, ngài truyền cho anh em không chiếm hữu bất cứ thứ gì, sống như lữ khách và phó thác hoàn toàn. Dilexi Te nhấn mạnh: “Nơi Phanxicô, nghèo khó trở thành một tương quan: ngài trở nên anh em của người nghèo, hạ mình xuống để phục vụ họ, và nơi họ nhận ra dung nhan Chúa Kitô” (số 76). Không lập nên cơ cấu xã hội, Phanxicô kiến tạo một tình huynh đệ Tin Mừng, nơi người nghèo được đón nhận như gia đình.

Cùng thời, Thánh Clara Assisi đã đáp lại tiếng gọi ấy bằng một chọn lựa triệt để. Ngài xin và được chuẩn nhận đặc ân khó nghèo, cho phép cộng đoàn sống không sở hữu của cải như một hình thức tự do ngôn sứ giữa lòng Giáo Hội. Tông huấn nhận xét rằng nơi Clara, “đức khó nghèo trở thành một hành vi tín thác hoàn toàn nơi Thiên Chúa, làm sáng tỏ rằng quyền năng của Hội Thánh không nằm nơi của cải, mà nơi tình yêu nghèo khó” (số 77).

Thánh Đa Minh de Guzmán cũng chọn nghèo khó như một phương thế giảng thuyết. Ngài xác tín rằng lời chân lý chỉ vang lên hữu hiệu khi được nâng đỡ bằng đời sống liêm chính. Các tu sĩ Đa Minh sống nhờ sự quảng đại của người khác, trở thành dấu chỉ rằng đức tin không phải áp đặt mà là ân ban.

Tông huấn Dilexi Te kết luận: “Đối với các dòng hành khất, khó nghèo không phải là sự khốn cùng, nhưng là chọn lựa tự do để hiệp thông với Đức Kitô nghèo và với những người nhỏ bé. Họ trở thành hình ảnh sống động của một Hội Thánh lữ hành, khiêm nhu và huynh đệ, nơi sứ điệp Tin Mừng được rao giảng với thẩm quyền phát sinh từ chứng tá đời sống” (số 79).

Nhìn lại chứng tá của các dòng hành khất, Tông huấn mời gọi Hội Thánh hôm nay trở về với nguồn mạch ấy. Khó nghèo Tin Mừng không chỉ thuộc về quá khứ, nhưng là chìa khóa cho việc loan báo Tin Mừng trong hiện tại, khi Hội Thánh muốn trở nên ánh sáng giữa thế giới bằng một trái tim đơn sơ và hiến dâng cho những người bé mọn nhất.