TÔNG HUẤN ‘DILEXI TE’ CỦA ĐỨC THÁNH CHA LÊÔ XIV
VỀ TÌNH YÊU DÀNH CHO NGƯỜI NGHÈO
Nguyên bản tiếng Tây Ban Nha: EXHORTACIÓN APOSTÓLICA ‘DILEXI TE’ DEL SANTO PADRE LEÓN XIV SOBRE EL AMOR HACIA LOS POBRES
Tác giả: Đức Thánh Cha Lêô XIV
Người chuyển ngữ: Lm. Antôn Trần Xuân Sang, SVD. 
 Lời Tựa 
Đức Thánh Cha Lêô XIV đã mở đầu triều đại giáo hoàng của mình bằng Tông huấn Dilexi te, một văn kiện khởi đi từ di cảo mục vụ cuối cùng của Đức Thánh Cha Phanxicô, quy tụ suy tư thần học và định hướng mục vụ chung quanh mầu nhiệm tình yêu của Đức Kitô dành cho người nghèo. Ngài quả quyết: «Tôi xác tín rằng chọn lựa ưu tiên dành cho người nghèo sẽ mang lại một cuộc canh tân phi thường cho cả Giáo Hội lẫn xã hội, khi chúng ta biết giải thoát mình khỏi lối sống tự quy chiếu và biết lắng nghe tiếng kêu than của họ».
Trong mạch văn của thông điệp Dilexit nos, Tông huấn khai mở này của Đức Thánh Cha Lêô XIV mời gọi chúng ta học nhìn thế giới từ các vùng ngoại biên, nơi những thân phận bị quên lãng, và nhận ra trên dung mạo từng người khuôn mặt của thụ tạo được Thiên Chúa yêu thương. Với ngôn ngữ gần gũi mà thấm đẫm chiều sâu thiêng liêng, Đức Thánh Cha đề nghị một hành trình hy vọng: một Giáo Hội không khép kín nơi chính mình, nhưng biết lên đường để gặp gỡ và đồng hành; biết để cho chính mình được hoán cải bởi Tình Yêu hằng cúi xuống chăm sóc những ai yếu thế nhất.
Quả thế, «một Giáo Hội không đặt giới hạn cho tình yêu, không xem ai là kẻ thù phải chống lại, nhưng chỉ có những con người — nam và nữ — để yêu thương, chính là Giáo Hội mà thế giới hôm nay đang cần».
Kính mong quý vị quảng bá và chia sẻ thông tin này đến những ai quan tâm, hầu cùng nhau cộng tác vào sứ mạng xây dựng một nền văn minh tình yêu trong ánh sáng Tin Mừng.
 TÔNG HUẤN DILEXI TE
CỦA ĐỨC THÁNH CHA LÊÔ XIV
VỀ TÌNH YÊU DÀNH CHO NGƯỜI NGHÈO 

1. “Ta đã yêu thương con” (Kh 3,9) - Chúa nói với một cộng đoàn Kitô hữu vốn không có địa vị hay của cải, lại phải chịu bạo lực và khinh miệt: “Dù ngươi yếu đuối... Ta sẽ khiến chúng đến phủ phục trước mặt ngươi” (Kh 3,8-9). Lời này gợi nhớ đến bài ca của Đức Maria: “Chúa hạ bệ những ai quyền thế, Người nâng cao mọi kẻ khiêm nhường. Kẻ đói nghèo, Chúa ban của đầy dư, người giàu có, lại đuổi về tay trắng” (Lc 1,52-53).
2. Lời tuyên bố tình yêu trong sách Khải Huyền hướng chúng ta đến mầu nhiệm bất diệt mà Đức Giáo hoàng Phanxicô đã đào sâu trong thông điệp Dilexit Nos (Ngài đã yêu thương chúng ta) - về tình yêu thần linh và nhân loại phát xuất từ Trái Tim Chúa Kitô. Trong thông điệp ấy, chúng ta chiêm ngưỡng cách thức Chúa Giêsu tự đồng hóa với “những người bé mọn nhất trong xã hội”, và qua tình yêu hiến dâng đến tận cùng, Người tỏ bày phẩm giá của mỗi con người, đặc biệt khi họ “yếu đuối, nghèo khổ và đau thương”.[1] Chiêm ngắm tình yêu của Đức Kitô “giúp chúng ta biết lưu tâm hơn đến đau khổ và thiếu thốn của tha nhân, đồng thời củng cố chúng ta để cộng tác vào công trình giải thoát của Người, trở nên khí cụ loan truyền tình yêu ấy”.[2]
3. Chính vì thế, trong sự tiếp nối với thông điệp Dilexit Nos, Đức Thánh Cha Phanxicô - trong những tháng cuối đời -đã chuẩn bị một Tông huấn về việc Giáo hội chăm sóc người nghèo và sống hiệp thông với người nghèo, mang tựa đề Dilexi Te (“Ta đã yêu thương con”), với hình ảnh Đức Kitô nói cùng mỗi người nghèo rằng: “Con không có quyền lực hay sức mạnh, nhưng Ta đã yêu thương con” (Kh 3,9). Khi nhận lại di sản thiêng liêng ấy, tôi vui mừng đón nhận, thêm vào đó vài suy tư của riêng mình, và trân trọng công bố văn kiện này vào đầu triều đại Giáo hoàng của tôi. Tôi cùng chia sẻ ước nguyện của vị tiền nhiệm khả kính: mong sao mọi Kitô hữu cảm nhận được mối dây liên kết sâu xa giữa tình yêu của Đức Kitô và lời mời gọi đến gần người nghèo. Thật vậy, tôi cũng xác tín rằng cần phải nhấn mạnh lại con đường nên thánh này, bởi “chính trong lời mời gọi nhận ra Người nơi người nghèo và đau khổ, trái tim Đức Kitô được tỏ bày- với những tâm tư và chọn lựa sâu thẳm nhất -mà mọi vị thánh đều nỗ lực noi theo.”[3]

 
CHƯƠNG I
NHỮNG LỜI THIẾT YẾU CHO HÀNH TRÌNH ĐỨC TIN
 
4. Các môn đệ của Đức Giêsu đã trách móc người phụ nữ đổ dầu thơm quý giá trên đầu Người: “Sao lại hoang phí như thế? Dầu ấy có thể bán được giá cao để giúp người nghèo.” Nhưng Chúa nói với họ: “Người nghèo thì lúc nào anh em cũng có bên cạnh, còn Thầy, anh em sẽ không có mãi đâu” (Mt 26,8-9.11). Người phụ nữ ấy đã hiểu rằng Đức Giêsu là Đấng Mêsia khiêm nhu và đau khổ, là Đấng đáng được đổ tình yêu của bà lên mình Người. Dầu thơm ấy là một niềm an ủi cho Đầu Thánh của Chúa - đầu ấy ít ngày sau sẽ bị đội mão gai. Cử chỉ ấy tuy nhỏ bé, nhưng ai từng đau khổ mới hiểu được giá trị của một hành động yêu thương nhỏ, và sức an ủi mà nó mang lại. Đức Giêsu đã hiểu và xác nhận giá trị vĩnh cửu của nó: “Ở đâu Tin Mừng này được loan báo, người ta cũng sẽ kể lại việc người này đã làm mà nhớ đến chị ấy” (Mt 26,13). Sự đơn sơ của hành động này tỏ bày một điều cao cả: không một cử chỉ yêu thương nào -dù nhỏ nhất -bị lãng quên, nhất là khi được trao cho những ai đang đau khổ, cô đơn hay thiếu thốn, như chính Chúa trong giờ phút đó.
5. Chính trong viễn tượng này mà tình yêu dành cho Chúa được gắn kết với tình yêu dành cho người nghèo. Đức Giêsu, Đấng nói: “Người nghèo thì anh em luôn có bên cạnh” (Mt 26,11), cũng chính là Đấng hứa với các môn đệ: “Thầy sẽ ở cùng anh em mọi ngày cho đến tận thế” (Mt 28,20). Đồng thời, chúng ta nhớ đến lời Chúa: “Mỗi lần các ngươi làm điều ấy cho một trong những anh em bé nhỏ nhất của Ta đây, là các ngươi làm cho chính Ta” (Mt 25,40). Chúng ta không chỉ ở trong bình diện bác ái, mà là trong viễn tượng mạc khải: gặp gỡ người nghèo, người không có quyền lực hay danh vọng, chính là một cách nền tảng để gặp gỡ Chúa của lịch sử. Trong người nghèo, Chúa vẫn tiếp tục có điều muốn nói với chúng ta.
Thánh Phanxicô
6. Đức Giáo hoàng Phanxicô, khi kể lại việc chọn tông hiệu của mình, đã chia sẻ rằng: sau khi được bầu chọn, một Hồng y bạn đã ôm ngài, hôn ngài và nói: “Xin đừng quên người nghèo.”[4] Đó chính là lời khuyên mà các vị hữu trách trong Giáo Hội đã dành cho thánh Phaolô khi ngài lên Giêrusalem để củng cố sứ vụ của mình (x. Gl 2,1-10). Sau này, thánh Tông đồ đã có thể nói rằng: đó chính là điều ngài luôn cố gắng thực hiện (x. Gl 2,10). Và đó cũng là lựa chọn của thánh Phanxicô Assisi: trong người phong hủi, ngài đã gặp chính Đức Kitô, Đấng đã ôm lấy ngài và biến đổi cuộc đời ngài. Hình ảnh rạng ngời của “người nghèo nhỏ bé” ấy (Il Poverello) sẽ mãi mãi là nguồn cảm hứng cho chúng ta.
7. Chính ngài, tám thế kỷ trước, đã khơi dậy một cuộc canh tân Tin Mừng giữa các Kitô hữu và trong xã hội thời bấy giờ. Chàng thanh niên Phanxicô, vốn giàu có và kiêu hãnh, đã bị lay động khi đối diện với thực tại của những người bị loại trừ. Tác động mà ngài khởi xướng vẫn không ngừng đánh thức tâm hồn của các tín hữu và cả nhiều người không tin - và “đã thay đổi dòng lịch sử.”[5] Công đồng Vaticanô II, theo lời của thánh Giáo hoàng Phaolô VI, cũng đi trong đường hướng ấy: “Câu chuyện xưa của người Samaritanô nhân hậu đã trở thành khuôn mẫu cho linh đạo của Công đồng.”[6] Tôi xác tín rằng lựa chọn ưu tiên cho người nghèo có khả năng tạo nên một cuộc canh tân phi thường cho cả Giáo Hội và xã hội, khi chúng ta biết thoát ra khỏi sự khép kín và biết lắng nghe tiếng kêu của họ.
Tiếng kêu cứu của người nghèo
8. Về điểm này, có một bản văn Thánh Kinh mà ta luôn phải trở về: đó là mạc khải của Thiên Chúa với ông Môsê bên bụi gai cháy: “Ta đã thấy rõ cảnh khổ cực của dân Ta ở Ai Cập, Ta đã nghe tiếng chúng kêu than vì những kẻ áp bức, Ta biết rõ những nỗi đau khổ của chúng. Vì thế, Ta xuống để giải thoát chúng... Giờ đây, ngươi hãy đi, Ta sai ngươi” (Xh 3,7–8.10).[7] Thiên Chúa luôn chăm lo cho người nghèo: “Họ kêu cầu Đức Chúa, và Người đã cho xuất hiện một vị cứu tinh” (Tl 3,15). Do đó, khi lắng nghe tiếng kêu của người nghèo, chúng ta được mời gọi đồng cảm với con tim của Thiên Chúa- Đấng luôn thao thức trước nhu cầu của con cái mình, nhất là những ai thiếu thốn nhất. Trái lại, nếu chúng ta dửng dưng trước tiếng kêu đó, người nghèo sẽ kêu cầu lên Chúa chống lại chúng ta, và chúng ta sẽ mắc tội (x. Đnl 15,9), xa rời chính trái tim của Thiên Chúa.
9. Thực trạng của người nghèo là một tiếng kêu không ngừng vang lên trong lịch sử nhân loại, chất vấn đời sống, xã hội, các hệ thống chính trị và kinh tế, và đặc biệt là chính Giáo Hội. Trên khuôn mặt đau thương của người nghèo, ta thấy khắc ghi nỗi thống khổ của những người vô tội - cũng chính là nỗi thống khổ của Đức Kitô. Đồng thời, cần nói đúng hơn về “nhiều khuôn mặt” của người nghèo và của tình trạng nghèo, vì đây là một thực tại đa dạng: có sự nghèo túng vật chất, sự nghèo vì bị gạt ra bên lề xã hội, sự nghèo tinh thần và luân lý, sự nghèo văn hóa, sự nghèo của những người yếu đuối, mất quyền, không có chỗ đứng hay tự do.
10. Từ đó, có thể nói rằng dù những nỗ lực xóa đói giảm nghèo và cải thiện cơ cấu xã hội đã gia tăng trong các thập niên gần đây, chúng vẫn còn chưa đủ. Chúng ta đang sống trong một xã hội thường ưu tiên cho các tiêu chí của lợi ích và thành công, tạo nên nhiều bất bình đẳng; vì thế, bên cạnh những hình thức nghèo truyền thống mà chúng ta đã nhận thức, lại xuất hiện những hình thức nghèo mới, tinh vi và nguy hiểm hơn. Từ góc độ này, thật đáng quý khi Liên Hiệp Quốc đã đặt việc xóa nghèo làm một trong những Mục tiêu Thiên niên kỷ.
11. Tuy nhiên, cùng với việc dấn thân cụ thể vì người nghèo, cần có một sự thay đổi não trạng, dẫn đến chuyển biến văn hóa. Ảo tưởng về hạnh phúc dựa trên đời sống sung túc khiến nhiều người theo đuổi của cải và địa vị bằng mọi giá, thậm chí chà đạp lên người khác và lợi dụng các hệ thống bất công vốn là ưu thế cho kẻ mạnh. Trong thế giới nơi số người nghèo ngày càng đông, nghịch lý thay, ta lại chứng kiến sự gia tăng của các tầng lớp thượng lưu giàu có, sống trong “những chiếc bong bóng xa hoa,” tách biệt khỏi đời sống thực tế của đa số. Điều này cho thấy vẫn còn tồn tại, dù được che đậy, một “nền văn hóa loại trừ,” thờ ơ trước cảnh hàng triệu người chết đói hoặc sống trong điều kiện phi nhân phẩm.
Cách đây vài năm, bức ảnh một đứa trẻ chết trên bãi biển Địa Trung Hải đã gây chấn động, nhưng ngoài cảm xúc nhất thời, những biến cố tương tự ngày nay dường như chẳng còn được quan tâm, chỉ còn là “tin bên lề.”
12. Chúng ta không được phép hạ thấp cảnh giác trước nghèo đói. Điều làm ta lo ngại nhất là tình trạng nghiêm trọng của biết bao người thiếu lương thực và nước uống. Mỗi ngày có hàng ngàn người chết vì suy dinh dưỡng. Ở các quốc gia giàu có, con số người nghèo cũng đáng báo động: tại châu Âu, ngày càng nhiều gia đình không thể trang trải cuộc sống. Nghèo đói ngày nay không còn là một tình trạng đơn nhất, mà là tập hợp nhiều hình thức nghèo vật chất và xã hội khác nhau, phản ánh sự gia tăng bất bình đẳng ngay cả trong những xã hội khá giả. “Phụ nữ, khi phải chịu loại trừ, bạo hành và áp bức, lại trở nên ‘nghèo gấp đôi,’ bởi họ thường ít cơ hội bảo vệ quyền lợi của mình. Tuy nhiên, chính nơi họ, ta vẫn thấy sáng lên những cử chỉ anh hùng hằng ngày trong việc bảo vệ và chăm sóc những người thân yếu đuối.”[8] Dù tại một số quốc gia đã có những thay đổi tích cực, “cấu trúc xã hội toàn cầu vẫn còn xa mới thể hiện rõ ràng rằng phụ nữ có phẩm giá và quyền bình đẳng như nam giới. Người ta tuyên bố điều đó bằng lời, nhưng hành động và thực tế lại nói điều ngược lại”,[9] đặc biệt là khi nói đến những phụ nữ nghèo nhất.