Những ai quan tâm tới tương lai Giáo hội Chúa tại Việt Nam không khỏi lo lắng về một hiện tượng đang âm thầm lan rộng trong đời sống đức tin của người giáo dân Việt Nam: đó là thứ chủ nghĩa Duy cảm trong đức tin hay kiểu sống đạo chỉ dựa trên cảm xúc hơn là lý trí.​

Rước kiệu tại Lavang. Ảnh: Dòng Thánh Tâm Huế​

Những biểu hiện cụ thể​

Thật vậy, mặc dù hiện nay, Việt Nam là quốc gia mà người Công giáo còn đến nhà thờ đông nhất thế giới, nhưng sự đông đảo ấy không che khuất những biểu hiện tỏ rõ một lối sống đạo dựa trên cảm tính hơn là dựa trên một đức tin chân thật. Chẳng hạn:

Nhiều người đến nhà thờ "vì sợ tội". Điều này không hẳn xấu. Nhưng cần biết rằng, không bao giờ có một tình yêu đích thực dựa trên sự sợ hãi.

Người khác đến vì thấy vui, chứ không vì lòng tin. Họ tham dự các dịp lễ lớn, thích ca đoàn hát hay, thánh lễ sinh động, linh mục nói “dễ nghe”, hài hước, biết kể chuyện tiếu lâm, tâm lý... Nhưng khi cha giảng về tội lỗi hay sự phán xét, về hỏa ngục, sự trừng phạt… họ lại tỏ vẻ khó chịu.

Một biểu hiện khác là tình trạng lễ "hội hóa đức tin" đang ngày càng phổ biến. Các cuộc rước kiệu được tổ chức rực rỡ, các hội đoàn mang đồng phục, âm thanh hoành tráng, lộ trình dài mấy cây số trên các tuyên phố… hay tưng bừng rước heo, rước gà vào trong thánh đường.

Nhưng, những lễ nghi, các cuộc kiệu đường dài hoành tráng ấy không phủ lấp được một đời sống đức tin mờ nhạt, thiếu chiều sâu, chỉ "giữ đạo chứ không sống đạo"… Và Đức tin chỉ là một thói quen "tốt" hơn là một xác tín.

Ở một mức độ sâu xa, chủ nghĩa duy cảm khiến người tín hữu đánh mất khả năng suy luận và phân định thiêng liêng. Họ sẵn sàng đánh đổi chân lý với "lợi ích nhất thời".

Hình ảnh những chức sắc trong Giáo hội dễ dàng "ngồi chung mâm", bắt tay với quyền thế để được "lợi cho Giáo hội", trong khi sẵn bỏ qua tiếng khóc than của người nghèo, ngày càng trở nên phổ biến.

Thậm chí, có người cho rằng nói về Hỏa ngục là “quá cực đoan”, vì “Thiên Chúa của con là tình yêu, Ngài không phạt ai cả.”

Ảnh: Giáo phận Thanh Hóa​

Vô tri bất mộ​

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng người giáo dân vô tình rơi vào chủ nghĩa duy cảm, sống đạo theo cảm xúc nhất thời.

Nguyên nhân đầu tiên chính là sự thiếu hiểu biết về chân lý đức tin do không được học hỏi đến nơi đến chốn.

Thực tế, tại Việt Nam, nhiều giáo dân Việt Nam chưa bao giờ đọc trọn cuốn Tin Mừng, chưa học lại giáo lý sau khi rước lễ, thêm sức, chưa bao giờ dừng lại để suy niệm về điều mình tuyên xưng trong Kinh Tin Kính… Nhiều người rước lễ cả đời mà không hiểu điều mình tin. Họ coi vậy là đủ.

Đức tin vì thế nông cạn, dễ lay chuyển, dễ tin những điều dị đoan, dễ chạy theo “phép lạ” hay “cha nổi tiếng” hơn là tin vào Chúa Kitô và dấn thân vì Ngài.

Một nguyên nhân khác không kém phần quan trọng là việc các linh mục, trong các bài giảng lễ chỉ giảng về đạo đức, những bài giảng mang nội dung khuyến thiện, phải làm thế này, thế kia…

Nhiều bài giảng chỉ nói đến đạo đức xã hội: sống yêu thương, giúp đỡ nhau, làm việc thiện… mà tránh đề cập đến các chân lý nền tảng của đức tin như tội lỗi, ơn cứu độ, sự công chính, hay sự phán xét đời đời…

Nhiều linh mục, vì muốn chạy theo thị hiếu đám đông và vì muốn làm "vinh danh ta", nên họ cố tình làm nhẹ những đòi hỏi của Tin mừng để làm vừa lòng đám đông.

Trong khi Tin mừng của Chúa đòi người ta phải thật dứt khoát không thỏa hiệp, không xu thời: "Ai muốn theo Tôi, hãy vác thập giá mình mà theo" (Mt 16,24).

Kiệu Đức Mẹ Mân Côi ngày 4/10/2025 tại Nhà thờ lớn Hà Nội. Ảnh: TGP Hà Nội​

Cần tỉnh thức​

Chắc hẳn không ai không biết câu nói: "Vô tri bất mộ", không biết thì không thể yêu mến cách đúng đắn.

Giáo hội Việt Nam hôm nay dường như đang chìm dần trong “chủ nghĩa duy cảm” – thứ tôn giáo của cảm xúc, nơi người ta tin vào cảm giác hơn là vào Thiên Chúa. Vì thế, thiết tưởng, đã đến lúc chúng ta phải dừng lại để xét mình và canh tân cách sống đạo.

Về phía người giáo dân, họ cần học lại đức tin, qua việc đọc Thánh Kinh, hiểu giáo lý, biết tại sao mình tin và sống niềm tin ấy trong đời thường.

Các linh mục, tu sĩ cần giảng dạy chân lý đức tin với lòng can đảm, dù điều đó đôi khi không “hợp tai” tín hữu. Vì chỉ khi đức tin được soi sáng bằng lý trí và được thử luyện bằng thập giá, nó mới trở thành đức tin thật – đức tin cứu độ.

Nếu không, chúng ta sẽ tiếp tục hát ca, cười nói, rước kiệu, thắp hương, nhưng trong sâu thẳm, Giáo hội sẽ dần mất linh hồn – linh hồn của một đức tin chân chính.​

Nguồn: phailamgi