Tổng Giám mục Job Getcha, Chính tòa Pisidia (Thổ Nhĩ Kỳ), trao đổi với Aleteia về ý nghĩa chuyến đi của Đức Giáo hoàng và cách Giáo hội Chính thống nhìn nhận Đức Giáo hoàng Lêô XIV.

Trong vài ngày tới, theo lời mời của Tòa Thượng phụ Đại kết Constantinopolis, Đức Giáo hoàng Lêô XIV sẽ tham dự lễ tưởng niệm Công đồng Nicê bên hồ İznik (Thổ Nhĩ Kỳ), cùng với đại diện của nhiều Giáo hội Kitô giáo. Đức Tổng Giám mục Job Getcha, có tòa tại Antalya, trao đổi với I.MEDIA về những thách đố và kỳ vọng của sự kiện đại kết quan trọng này.

Vị Giám mục Chính thống này từng tham dự Thượng Hội đồng về Tính hiệp hành tại Rôma trong các năm 2023 và 2024. Ngài nhìn nhận những bước đi đầu tiên của Đức Lêô XIV như sự tiếp nối công trình của Đức Phanxicô, nhưng với phong cách chừng mực hơn.

Một sự kiện mang ý nghĩa đại kết

Khía cạnh đại kết quan trọng nhất của chuyến đi này là gì?

Buổi tưởng niệm 1.700 năm Công đồng Nicê đã được chuẩn bị từ lâu. Thượng phụ Đại kết Bácthôlômêô đã thông báo cho Đức Phanxicô, người mà chúng ta biết rất mong muốn đến Nicê. Sự kiện này có ý nghĩa lớn vì đây là Công đồng đại kết đầu tiên.

Nicê xác định nền tảng của đức tin Kitô giáo. Đây là Công đồng đầu tiên được Chính thống và Công giáo cùng chia sẻ. Công đồng cũng được nhìn nhận bởi các Giáo hội phát sinh từ Cải cách. Ngày nay, để gia nhập Hội đồng Đại kết các Giáo hội, một Giáo hội phải tuyên xưng tín điều Nicê.

Vì thế, tưởng niệm Nicê là điều nền tảng: đó là cơ hội để khẳng định đức tin chung và biểu thị rằng chúng ta có thể tiến bước trên con đường hiệp nhất Kitô hữu.

Lễ tưởng niệm tại Iznik sẽ diễn ra thế nào?

Tại Iznik, trên nền di tích Nicê, đại diện các Giáo hội Kitô sẽ quy tụ bên bờ hồ – nơi vừa phát hiện nền móng của một Vương cung thánh đường Kitô giáo cổ. Theo Eusêbiô thành Caesarea, Công đồng đại kết đầu tiên được tổ chức tại cung điện hoàng gia, vốn nay cũng nằm dưới nước. Vương cung thánh đường có thể được xây dựng vài năm sau Công đồng, gần cung điện hoặc ngay trên vị trí đó.

Điểm quy tụ chính của giờ cầu nguyện chung sẽ là việc tất cả cùng tuyên xưng Kinh Tin Kính Nicê. Ngày hôm sau, tại Istanbul, sẽ diễn ra một cuộc gặp gỡ huynh đệ kín giữa đại diện các Giáo hội.

Có đại diện Tòa Thượng phụ Mátxcơva tham dự không?

Theo tôi biết thì không. Tòa Thượng phụ Mátxcơva đã đoạn giao với Tòa Thượng phụ Đại kết và với Alexandria. Điều này khiến Mátxcơva từ chối mọi sáng kiến do Tòa Thượng phụ Đại kết dẫn dắt.

Đức Lêô XIV và mối quan hệ với Thượng phụ Bácthôlômêô

Trong chuyến đi, sẽ có tuyên bố chung. Ta có thể kỳ vọng điều gì?

Thượng phụ Đại kết đã gặp Đức Lêô XIV tại Rôma. Nhưng đây là chuyến viếng thăm chính thức đầu tiên của Đức Giáo hoàng tại Constantinopolis. Việc được đón tiếp ngài ngay trong năm đầu triều đại là niềm tự hào lớn.

Đức Lêô XIV bước theo dấu chân các vị tiền nhiệm. Từ Đức Phaolô VI, tất cả các Giáo hoàng đều đến thăm Phanar – nơi đặt Tòa Thượng phụ –, và đều ký tuyên bố chung. Lần này, tôi hình dung sẽ có lời mời gọi cùng loan báo Đức Kitô cho thế giới, lời nhắc về hòa bình, bảo vệ môi trường và phẩm giá con người.

Mối quan hệ thân mật giữa Đức Phanxicô và Thượng phụ Bácthôlômêô có ảnh hưởng gì?

Giữa hai vị thực sự có tình bằng hữu. Các ngài cùng thực hiện những sáng kiến và sứ điệp chung. Trong thông điệp Laudato si', Đức Phanxicô đã minh nhiên cảm ơn Thượng phụ vì công trình về sinh thái và vấn đề tội xúc phạm công trình tạo dựng.

Tinh thần huynh đệ giữa hai vị rất rõ ràng trong các cuộc gặp gỡ. Nhờ đó nhiều sáng kiến lớn được thực hiện về sinh thái, hòa bình và phẩm giá con người. Tôi nghĩ Đức Lêô XIV sẽ tiếp nối con đường ấy và rộng mở đối thoại thần học để hai Giáo hội hiểu nhau hơn.

Triển vọng đối thoại

Năm 2023, Đức Phanxicô gây chú ý với tuyên bố Fiducia supplicans về chúc lành cho các cặp đồng tính. Các Giáo hội Chính thống có kỳ vọng gì nơi người kế vị?

Ngay sau khi được bầu, Đức Lêô XIV đã nói về hòa bình. Tôi tin rằng không có sự đứt đoạn giữa hai vị. Nhưng về phong cách, tân Giáo hoàng có nền tảng giáo luật. Các phát biểu, bài giảng và sứ điệp của ngài đều chừng mực, rõ ràng, và điều đó rất được giới Chính thống đánh giá cao.

Chuyến đi này có thể thúc đẩy đối thoại, đặc biệt về việc ấn định ngày chung mừng Phục sinh?

Không nên chờ đợi một quyết định về ngày Phục sinh. Đây không phải mục đích của lễ tưởng niệm, và các cơ quan hiệp hành có thẩm quyền giải quyết vấn đề này không nhóm họp. Nhưng chủ đề có thể được nhắc đến, và việc tưởng niệm có thể khuyến khích đối thoại.

Kitô hữu tại Thổ Nhĩ Kỳ

Chuyến đi có ý nghĩa nâng đỡ sự hiện diện Kitô giáo tại Thổ Nhĩ Kỳ không?

Chắc chắn có. Từ cuộc gặp giữa Đức Phaolô VI và Thượng phụ Athenagoras, các Kitô hữu thuộc Tòa Thượng phụ cảm nhận sâu sắc mình là anh em với Công giáo.

Bên ngoài cộng đoàn Kitô, tôi tin rằng chuyến đi khiến toàn dân Thổ Nhĩ Kỳ tự hào. Truyền thông đã nói về lễ tưởng niệm Nicê và chuyến viếng thăm của Đức Giáo hoàng suốt nhiều tháng. Đây là một sự kiện lớn với xã hội Thổ Nhĩ Kỳ.

Quan hệ giữa Tòa Thượng phụ Đại kết và chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ thế nào?

Quan hệ thân thiện và ấm áp. Thượng phụ thường được mời tham dự các sự kiện dân sự tại Ankara. Ngài và Tổng thống Erdogan có nhiều dịp trao đổi. Bầu khí rất tốt.

Thượng Hội đồng về Tính hiệp hành

Ngài có cảm nhận gì sau khi tham dự Thượng Hội đồng tại Rôma?

Tôi lưu giữ những ký ức rất đẹp về Thượng Hội đồng và về những trao đổi với các Giám mục, thần học gia và tham dự viên Công giáo từ khắp thế giới. Đó là cơ hội phi thường để cùng suy tư những vấn đề của Giáo hội. Tôi cũng có ký ức sâu sắc về các cuộc gặp với những Giáo hội được mời khác. Đó là khoảnh khắc đại kết mạnh mẽ.

Tôi tin rằng đây là kinh nghiệm thú vị cho Giáo hội Công giáo. Dễ hiểu khi Giáo hội muốn đổi mới phong cách quản trị để mang tính truyền giáo hơn. Chúng ta cũng thấy Giáo hội đang đối diện vấn đề của thế giới hôm nay nhưng đồng thời tìm lại truyền thống quản trị xưa. Đây là mô hình cho mọi Giáo hội Kitô giáo, dù trong thế giới Chính thống đã có nhiều hình thức hiệp hành.

(Bản dịch từ bài gốc: “Nicaea is fundamental: Orthodox bishop on Leo’s trip” – Aleteia)