Hòa bình giữa chiến tranh

Giữa bối cảnh hỗn loạn của những năm 1945–1946, khi chiến tranh và xung đột chính trị lan tràn, hình ảnh Cha Phanxicô Xaviê Trương Bửu Diệp vẫn tỏa sáng như người mục tử của hòa bình.

Ngài không chọn phe, không cầm vũ khí, và không tham dự vào bất kỳ cuộc tranh chấp chính trị nào. Ngài chọn con đường của Chúa Giêsu đứng giữa bạo lực nhưng không dùng bạo lực để đáp trả.

Tài liệu chính thức của Giáo phận Cần Thơ ghi rõ: “Cũng như các giám mục và linh mục Công giáo Việt Nam thời bấy giờ, Cha Phanxicô Xavier Trương Bửu Diệp ủng hộ một quốc gia Việt Nam độc lập khỏi mọi cường quốc nước ngoài. Tuy nhiên, lập trường của ngài là ủng hộ một cuộc cách mạng hòa bình, không phải chiến tranh hay bạo lực.” (Phần 4.2.b – Thái độ đối với Việt Minh)

Trong khi nhiều vùng miền ngập chìm trong xung đột, Tắc Sậy nơi ngài coi sóc vẫn là một vùng bình an tương đối, vì dân chúng, lương cũng như giáo, đều kính trọng và yêu mến vị linh mục sống chan hòa, yêu thương và bảo vệ mọi người.

Thái độ của Cha Diệp đối với người cầm súng

Một trong những điểm cảm động nhất được các nhân chứng kể lại là cách Cha Diệp đối xử với những người lính dù là Việt Minh, Nhật hay Pháp đều như anh em. “Ngài không hề có ác cảm với họ, nhưng không muốn tham gia vào các hoạt động quân sự. Và ngài đối xử với những người lính bình thường rất thân thiện và ấm áp như với tất cả những người trẻ tuổi khác.” (Phần 4.2.b)

Thậm chí, các chiến sĩ Việt Minh trong vùng cũng tìm đến nhà xứ. Bà L., một nhân chứng, kể lại: “Con không thấy Cha Diệp làm chính trị hay quân sự. Nhưng con biết Cha Diệp có quan hệ giao tiếp tốt với hết mọi người: người Pháp, người Nhật, người Cao Đài; người Việt Minh… đến thăm cha cũng tiếp chuyện bình thường.” (Lời chứng – Phần 4.2.b)

Một chi tiết nhỏ nhưng đầy biểu tượng được ghi lại trong lời chứng của cô M., con một giáo dân sống gần nhà thờ Tắc Sậy: “Vài bộ đội Việt Minh đến gặp Bác Diệp để xin bánh tét. Bác nhờ giáo dân gói bánh tét đem cho họ.”

Trong thời khắc mọi người nghi kỵ lẫn nhau, hành động ấy của ngài là một ngọn đèn nhỏ chiếu sáng lòng nhân ái và lòng tin vào con người.

Người bảo vệ dân lành, không cầm gươm

Không chỉ từ chối đứng về bất cứ phe phái nào, Cha Diệp còn chủ động bảo vệ người dân khi quân đội kéo đến. Khi quân Pháp và lính đánh thuê “Thổ” (Khmer) ruồng bắt phụ nữ và trẻ em, ngài đã mặc áo dòng, đứng trước cửa nhà thờ để che chở cho họ.

“Lính Tây và lính Thổ ở Hộ Phòng thỉnh thoảng đi ruồng ở Tắc Sậy. Họ đến bắt đàn bà con nít, nên Cha thường kêu mọi người đến nhà thờ tập trung để cha mặc áo dòng đứng bảo vệ.” (Lời chứng của bà H. – Phần 4.2.c)

Một nhân chứng khác, ông G., thuật lại: “Khi Tây đi ruồng, người lương giáo đều tụ về nhà thờ. Lúc đó Cha Diệp ra đứng trước nhà thờ. Tây và Thổ thấy cha thì bỏ đi luôn… Cha chỉ chăm sóc con chiên mà thôi. Cha không có lính tráng để giữ nhà thờ.”

Những dòng chứng từ ấy khắc họa rõ hình ảnh một linh mục lấy đức tin làm khiên, lấy lòng nhân làm gươm, dùng chính sự hiền lành của mình để bảo vệ đoàn chiên.

Thái độ trước cái chết

Khi bị nhiều người khuyên nên lánh nạn vì nguy hiểm, Cha Diệp đã trả lời bằng câu nói trở thành huyền thoại: :Sống chết tôi ở giữa họ đạo. Ai muốn giết thì giết tôi đây.” (Lời chứng của bà Nh. – Phần 4.2.c)

Đó không chỉ là quyết tâm của một người mục tử, mà còn là tuyên xưng đức tin cao cả: người linh mục không thể bỏ đoàn chiên giữa sóng gió.
Và ngài đã giữ trọn lời ấy, như chính Chúa Giêsu đã dạy: “Mục tử tốt lành hy sinh mạng sống mình vì đoàn chiên.” (Ga 10,11)

Hòa bình – di sản sống mãi

Cuộc đời của Cha Phanxicô Xaviê Trương Bửu Diệp là minh chứng cho một chân lý: “Ngài yêu chuộng hòa bình, là bạn của mọi người, không khinh miệt hay thù ghét ai, và luôn từ chối tham gia vào các hành động vũ trang chống lại đồng bào của mình.” (Phần 5.1 – Ý nghĩa cuộc đời và cái chết)

Chính vì thế, ngài chết vì đức tin và vì hòa bình, chứ không vì bất cứ phe phái nào.

Đức Giáo hoàng Phanxicô đã tuyên bố ngày 25/11/2024: "Cha Trương Bửu Diệp đã bị giết vì lòng thù ghét đức tin.” (Phần 5 – Kết luận)

Cha Trương Bửu Diệp không phải là một anh hùng quân sự, cũng chẳng phải là chính trị gia. Ngài là một linh mục người gieo hạt giống hòa bình trong lòng bạo lực, và cái chết của ngài đã làm nảy sinh muôn ngàn hoa trái đức tin.

Giữa thời đại nhiều xung đột hôm nay, cuộc đời Cha Diệp vẫn nhắc nhở mỗi người rằng: Chỉ có tình yêu, sự hiền lành và tha thứ mới xây được hòa bình thật sự.