Một phán quyết tại bang Utah (Mỹ) về vụ Brown kiện Buhman đã gây ra tranh cãi lớn. Tòa án liên bang tuyên bố lệnh cấm “chung sống” trong luật chống đa thê của bang này là vi hiến, với lý do vi phạm quyền tự do tôn giáo của những người sống trong “hôn nhân đa thê tôn giáo”.

Luật sư Ed Whelan đã chỉ ra nhiều điểm yếu trong bản án, nhưng điều đáng quan tâm hơn không chỉ là chi tiết pháp lý, mà là tác động của nó đối với tự do tôn giáo ở Mỹ. Vụ việc đặt ra câu hỏi sâu xa: liệu một xã hội dân chủ hiện đại có thể bảo vệ quyền tự do đức tin mà không làm tan rã nền tảng đạo đức chung hay không?

Theo truyền thống Kitô giáo, tự do tôn giáo là quyền căn bản – con người được tự do tìm kiếm Thiên Chúa, và không ai, kể cả nhà nước, có thể tước bỏ quyền đó. Tuy nhiên, đa thê đi ngược lại quan niệm hôn nhân Kitô giáo, sự kết hợp độc nhất giữa một người nam và một người nữ. Vậy liệu người Công giáo có thể bảo vệ quyền thực hành đa thê nhân danh tự do tôn giáo không?

Russello cho rằng, có thể, nhưng không phải vì đa thê là đúng, mà vì nhà nước không nên áp đặt một mô hình gia đình “thế tục” duy nhất, loại bỏ các thực hành tôn giáo. Vấn đề nằm ở chỗ, nếu bảo vệ đa thê chỉ vì quyền tôn giáo, liệu điều đó có vô tình phá vỡ truyền thống chung, nền tảng Kitô giáo từng định hình nước Mỹ và khái niệm tự do tôn giáo của chính họ?

Tác giả cảnh báo: những người theo chủ nghĩa thế tục sẽ lợi dụng các vụ như Brown để thúc đẩy “gia đình phi truyền thống”, không vì tôn trọng tôn giáo, mà vì muốn xóa bỏ mọi cấu trúc đạo đức truyền thống. Nếu điều này tiếp tục, nền tảng “đa nguyên” của nước Mỹ vốn dựa trên một di sản Kitô giáo sâu sắc có nguy cơ bị thay thế bởi thứ “tự do vô giới hạn”, chỉ xoay quanh quyền cá nhân và cảm xúc.

Russello nhấn mạnh: tự do tôn giáo không thể tồn tại trong chân không. Nó cần một nền văn hóa đạo đức chung, nơi con người hiểu rằng có những giới hạn khách quan về thiện và ác. Không ai có quyền viện cớ “tôn giáo” để biện minh cho những hành vi như hiến tế người, cũng như không thể tách tự do tôn giáo khỏi bối cảnh văn hóa – xã hội đã sinh ra nó.

Cuối cùng, ông cảnh báo rằng nước Mỹ đang dần mất đi nền tảng Kitô giáo đã từng bảo vệ tự do. Khi tôn giáo bị thay thế bằng chủ nghĩa tiêu dùng và cảm tính cá nhân, tự do tôn giáo không còn là quyền thiêng liêng nữa, mà trở thành cái cớ để mọi người làm điều mình muốn.

Và khi đó – paradox thay – tự do tôn giáo có thể chính là nạn nhân đầu tiên của “tự do vô giới hạn” ấy.

(Tóm lược và biên dịch từ The Catholic Thing, 18/01/2014 – “Polygamy and the Future of Religious Liberty”)

Về tác giả: Gerald J. Russello (1971–2021) là một luật sư và biên tập viên của tạp chí The University Bookman.